Διανύοντας πλέον τον 21ο αιώνα, η Ανθρωπότητα έχει μια εικόνα για το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα με τη Γη και την ανάπτυξη της ζωής, πριν την εμφάνιση του δικού μας είδους. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι έχουμε απαντήσεις για όλα –ή ότι δεν υπάρχουν αινίγματα.
Ένα από αυτά αφορά τα Ηντιάκαρα· την πρώτη μορφή ζωής που 620.000.000 χρόνια πριν ξεπέρασε τον ορίζοντα των μικροβίων. Οπωσδήποτε, η εμφάνισή τους προκύπτει κάπως ξαφνικά και δεν είναι σαφές αν σχετίζεται ή όχι με τη μορφή που έλαβε η Γη μετά το λιώσιμο των εκτενών πάγων (635.000.000 π.Χ.), οι οποίοι κάλυψαν σημαντικό μέρος της επιφάνειάς της από το 717.000.000 π.Χ. και μετά.
Η παρουσία των Ηντιάκαρα μπορεί πάντως να οφείλει πολλά στο πού κυμάνθηκαν τα επίπεδα οξυγόνου στους ωκεανούς. Ο καθηγητής φυσικής ιστορίας Andrew H. Knoll, ας πούμε, έχει εύστοχα παρατηρήσει ότι, πριν τα ζώα αποκτήσουν σοφιστικέ κυκλοφοριακά συστήματα, πρέπει να ήταν το διαθέσιμο οξυγόνο που καθόριζε το μέγεθος ανάπτυξής τους. [σημείωση 1] Και ο γεωλόγος Donald Canfield έχει δείξει ότι οι ωκεανοί της εποχής διέθεταν μεσαία επίπεδα οξυγόνου μόνο στην επιφάνειά τους: όσο προχωρούσε κανείς πιο βαθιά, τόσο κυριαρχούσε το δηλητηριώδες για τους αερόβιους οργανισμούς υδρόθειο. [σημείωση 2]
Αυτό οπωσδήποτε εξηγεί γιατί τα Ηντιάκαρα κατοίκησαν στα ρηχά των θαλάσσιων βυθών του 620.000.000, όμως δεν βοηθά να κατανοήσουμε την αινιγματική τους καταγωγή. Αν και μια πολύ πρόσφατη μελέτη θέλει τη ντικινσόνια (Dickinsonia costata) να είναι «ζώο» [σημείωση 3], άλλοι ερευνητές διστάζουν να ξεχωρίσουν τα Ηντιάκαρα από τους μύκητες και τα φύκια, ενώ ο παλαιοντολόγος Mark A. S. McMenamin συμφωνεί μεν ότι δεν πρόκειται για ζώα, μα προτείνει ότι –κατά έναν αξιοθαύμαστο τρόπο– μπόρεσαν να αναπτύξουν εγκέφαλο και κεντρικό νευρικό σύστημα. [σημείωση 4]
Πέρα από τη ντικινσόνια, στο ντοκιμαντέρ του BBC First Life (2010) ο σερ David Attenborough στέκεται επίσης στη χάρνια (Charnia masoni), η οποία μοιάζει με θαλάσσια φτέρη. Κάτοικος στο ίδιο περιβάλλον ήταν και η κιμπερέλα (Kimberia quadrata), που θυμίζει οβάλ γυμνοσάλιαγκα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει επίσης ο σκελετός του ναμακάλαθου (Namacalathus hermanastes, βλέπε άνωθεν αναπαράσταση), καθώς και η φουνίσια (Funisia dorothea): ένα σωληνοειδές ον περίπου 30 εκατοστά σε μήκος, ίσως το πρώτο στην ιστορία που αναπαραγόταν κάνοντας σεξ, με έναν τρόπο που μοιάζει με ό,τι σήμερα συμβαίνει στα σφουγγάρια και στα κοράλια. [σημείωση 5]
Το τέλος των Ηντιάκαρα γύρω στο 542.000.000 είναι εξίσου παράξενο με την απαρχή τους. Αν και μερικά είδη σχετίστηκαν στο παρελθόν με μοντέρνα πλάσματα σαν τις μέδουσες ή τις θαλάσσιες ανεμώνες, νεότερα στοιχεία ανέτρεψαν αυτήν την ανάγνωση, συνηγορώντας για το ότι πρόκειται για στάδιο της εξέλιξης το οποίο έβγαλε σε αδιέξοδο. [σημείωση 6] Παρά δε την (συζητήσιμη) πιθανότητα να υπήρξαν μερικοί επιζώντες μέχρι το 510.000.000 [σημείωση 7], παρατηρούμε μια ξεκάθαρα μαζική εξαφάνιση στο απολιθωματικό αρχείο.
Για πολλά εκατομμύρια χρόνια, πάντως, αν κάποιος επισκεπτόταν τη Γη μας, θα την έβλεπε ως έναν Πλανήτη των Ηντιάκαρα, αφού, παρά τη μικροσκοπική τους φύση, ήταν η μοναδική ζωή που γινόταν ορατή με το μάτι.
Σημειώσεις
[1] Andrew H. Knoll, Life on a Young Planet: The First Three Billion Years of Evolution on Earth [2003], 2η εκδ. αναθεωρημένη (Princeton, NJ: Princeton University Press, 2015), σελ. 218.
[2] Donald E. Canfield, «A new model for Proterozoic ocean chemistry», Nature, vol. 396 (1998), σελς. 450-453.
[3] Ilya Bobrovskiy, Janet M. Hope, Andrey Ivantsov, Benjamin J. Nettersheim, Christian Hallmann & Jochen J. Brocks, «Ancient steroids establish the Ediacaran fossil Dickinsonia as one of the earliest animals», Science, vol. 361, no. 6408 (Σεπτέμβριος 2018), σελς. 1246-1249.
[4] Mark A. S. McMenamin, The Garden of Ediacara: Discovering the First Complex Life (Νέα Υόρκη: Columbia University Press, 1998).
[5] Mary L. Droser & James G. Gehling, «Synchronous Aggregate Growth in an Abundant New Ediacaran Tubular Organism», Science, vol. 319, no. 5870 (Μάρτιος 2008), σελς. 1660-1662.
[6] Jonathan B. Antcliffe & Martin D. Brasier, «Charnia and sea pens are poles apart», Journal of the Geological Society, vol. 164, no. 1 (2007), σελς. 49-51.
[7] Simon Conway Morris, «Ediacaran-like fossils in Cambrian Burgess Shale-type faunas of North America», Palaeontology, vol. 36, no. 3 (1993), σελς. 593-635.
