Μια κριτική μου από το 2019 στο άλμπουμ «La Misteriosa Musica Della Regina Loana» των Gianluigi Trovesi & Gianni Coscia. Δύο Ιταλών μουσικών και δημιουργών που δεν είναι άγνωστοι στη χώρα μας και διακρίνονται για το υψηλό τους επίπεδο, αν και εδώ βρέθηκαν σε μια δισκογραφική στιγμή που ήταν μάλλον παιχνίδι για λίγους.
Όπως κι άλλα μου κείμενα της ίδιας περιόδου, η κριτική αυτή πρωτοδημοσιεύτηκε στο Avopolis, του οποίου ήμουν τότε αρχισυντάκτης. Μάλιστα, έγινε και αφορμή να ξαναβρεθούμε με τον Αργύρη Ζήλο, με τον οποίον είχαμε κάπως χαθεί, καθώς μου τηλεφώνησε διαβάζοντάς την. Αναδημοσιεύεται τώρα εδώ με μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.
* Η κεντρική φωτογραφία προέρχεται από υλικό που δόθηκε ως promo στον Τύπο το 2011, ενόψει της τότε αθηναϊκής τους συναυλίας
Με 24 χρόνια κοινής πορείας, Gianluigi Trovesi και Gianni Coscia δεν χρειάζονται τρικ και διαφημίσεις όταν έχουν καινούριο δίσκο. Με έναν τίτλο ωστόσο σαν το «La Misteriosa Musica Della Regina Loana», πετυχαίνουν μια αβίαστη ίντριγκα. Και γι' αυτόν που απλά διαβάζει τη φράση (αφήνοντας τη φαντασία του να καλπάσει για το ποια είναι αυτή η βασίλισσα Λοάνα και τι μυστήριο υπάρχει στη μουσική της) και για εκείνον που θα πιάσει τη διασύνδεση με τον Umberto Eco.
Ο Eco αποτελεί κορμό του παρόντος δίσκου και μάλιστα ποικιλοτρόπως. Πρώτα-πρώτα, το «La Misteriosa Musica Della Regina Loana» παραφράζει προς το ...μουσικότερο το «La Misteriosa Fiamma Della Regina Loana», τίτλο μυθιστορήματός του από το 2004. Κατά δεύτερον, το άλμπουμ αφιερώνεται στη μνήμη του σπουδαίου Ιταλού στοχαστή (πέθανε το 2016), ο οποίος, συν τοις άλλοις, υπήρξε συμμαθητής του Coscia και συγγραφέας των liner notes στο πρώτο του CD.
Όλα αυτά ίσως μοιάζουν άσχετα και παραπλανητικά, όμως δεν είναι: δημιουργούν ένα πλαίσιο κίνησης για τον νέο δίσκο των Trovesi & Coscia, εξηγώντας στην πορεία πολλά από όσα ακούμε εδώ. Διαφορετικά, θα μείνεις απλά να απορείς (ίσως μάλιστα και να εξοργιστείς) που ένας τόσο διακεκριμένος τζαζ βιρτουόζος σαν τον Coscia κάθεται στα 88 του χρόνια και παίζει ξανά-μανά το "As Time Goes By" και το "Moonlight Serenade" υπό το δεδομένο πρεστίζ της ECM, παραθέτοντας συχνά εδώ κι εκεί τη μελωδία από το "Bella Ciao", σε μια χρονική συγκυρία που το συγκεκριμένο τραγούδι έγινε μόδα, αποσυνδεόμενο από το πολιτικά φορτισμένο περιεχόμενό του.
Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι στο «La Misteriosa Fiamma Della Regina Loana» ο Eco καταπιάνεται με τη φύση της Μνήμης, τα πάντα φωτίζονται διαφορετικά, ενώ στάνταρ επιλογές σαν τις παραπάνω αποκτούν εξτρά νοηματοδότηση. Οι Coscia & Trovesi αγγίζουν δηλαδή τις μουσικές αναφορές του βιβλίου και στην πορεία αναμετρώνται με το παρελθόν που έχουν και οι ίδιοι μαζί τους: στοχάζονται πάνω στην αρχική αντανάκλαση, μα την τοποθετούν συνάμα και στο παρόν, με τη ζηλευτή τους βιρτουοζιτέ στο ακορντεόν και στο (πίκολο και άλτο) κλαρινέτο να τους βοηθούν να βρουν την απαιτούμενη ισορροπία.
Δημιουργείται έτσι ένα συνεχές μέσα στον μακρύ χρόνο, όπου ζωντανεύει ενώπιόν μας η εφηβική φιλία του Coscia με τον Eco ("Interlude"), η επαφή με το σύμπαν της κλασικής έκφρασης (τα 3 μέρη του "Nebjana" απηχούν το "In The Mists" του Leós Janàček), ο κινηματογραφικός μύθος της «Casablanca» ("As Time Goes By"), οι πρώιμες μέρες της τζαζ όταν ήταν ακόμα ανεξίτηλα ανακατεμένη με τα μπλουζ (το "Basin Street Blues" του Spencer Williams) και το "Bella Ciao" όχι ως χειρονομία προς την τρέχουσα επικαιρότητα, μα ως διασύνδεση με την ιταλική εντοπιότητα και ταυτότητα.
Αλλά, ενώ το όλο αφήγημα αποτυπώνεται διαυγές και με καλά αρθρωμένες ραφές, οι οποίες αναδεικνύουν τις επιθυμητές διασυνδέσεις κάθε που θα κάνεις τον κόπο να τσεκάρεις γι' αυτές, Coscia & Trovesi στήνουν εδώ ένα παιχνίδι για λίγους· και λειτουργεί μόνο αν αποδεχθείς την πρόσκλησή τους να παίξεις.
Είναι μια συνθήκη ακροβασίας με εκ φύσεως συζητήσιμες ισορροπίες. Γιατί ο ακροατής που θα βάλει το «La Misteriosa Musica Della Regina Loana» απλά να παίξει στο Spotify ή στο CD player, δεν είναι υποχρεωμένος ούτε σε παιχνίδια να συμμετάσχει, ούτε με τον Eco να έχει ασχοληθεί, πόσο μάλλον με το συγκεκριμένο του έργο –το οποίο δεν συγκαταλέγεται και στις κορυφές του. Είναι επομένως μια πολύ προσωπική υπόθεση αυτή που διαδραματίζεται εδώ (κυρίως του Coscia).
Στη γυμνή του ουσία, λοιπόν, το νέο άλμπουμ των Gianluigi Trovesi & Gianni Coscia μένει σε μάλλον στοιχειώδη πράγματα: αποσυνδεδεμένο από τις διακλαδώσεις και τις αναφορές στον Umberto Eco, δεν αποτυπώνεται ως κάτι το σπουδαίο, καθώς η αμιγής του καλλιτεχνική αξία ξοδεύεται σε μια συνθήκη όπου το βάζεις να παίξει (και να ξαναπαίξει) ως ευχάριστο φόντο κάποιας άλλης σου ασχολίας. Πέραν αυτών των ορίων χάνει τη δημιουργική του αυτοτέλεια και λειτουργεί μόνο αν το δεις ως βαθμίδα για να αγγίξεις μια συγκεκριμένη πτυχή του έργου του Eco.
