Οκτώβριος 2008, 15 χρόνια πριν. Τρελή Παρασκευή, τότε, μα τα βήματα της βραδιάς εκείνης με οδήγησαν στο Ηρώδειο, καθώς ήμουν αποφασισμένος (διαβάζω, δεν θυμάμαι) να μη χάσω τη συναυλία που θα έδινε εκεί η Αλίκη Καγιαλόγλου.
Οι εντυπώσεις έγιναν έπειτα ένα κείμενο ανταπόκρισης, το οποίο πρωτοδημοσιεύτηκε τότε στο Avopolis Greek (που ακόμα ήταν ανεξάρτητη του Avopolis υπο-ιστοσελίδα) και αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ, με μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.
* οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από τη μεγάλη δεξαμενή του ίντερνετ
Ήταν μια τρελή Παρασκευή και κανονικά θα έπρεπε ίσως να μαζευτώ λίγο σπίτι μου και να αράξω, φεύγοντας από το γραφείο. Όμως ήμουν αποφασισμένος να μη χάσω την Αλίκη Καγιαλόγλου, γνωρίζοντας όχι μόνο την αξία της φωνής της, αλλά και το ότι σίγουρα είχε κάποιον καλό λόγο για να πραγματοποιήσει μια ζωντανή εμφάνιση. Δεν έπεσα έξω στην εκτίμησή μου και παρότι ήταν μάλλον μια περίσταση με αρκετούς ...αυτοσχεδιασμούς, χάρηκα για το ότι βρέθηκα στο Ηρώδειο και την παρακολούθησα. Άλλωστε η απροσδόκητα ζεστή βραδιά –με λίγα μόνο σύννεφα να μας θυμίζουν την πραγματικότητα του φθινοπώρου– προσφερόταν για μια υπαίθρια συναυλία.
Η Αλίκη Καγιαλόγλου είναι από τις αδικημένες καλλιτέχνιδες σε τούτον 'δω τον τόπο. Μετά τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι τα πράγματα έγιναν αρκετά δύσκολα για αυτήν και, για λόγους που δεν γνωρίζω, περιθωριοποιήθηκε δισκογραφικά. Μια τόσο άξια φωνή, με τέτοιον ερμηνευτικό πλούτο, βρίσκεται λοιπόν στο περιθώριο, ενώ σταδιοδρομεί και προβάλλεται ο κάθε άσχετος –δεν το λέω με καμία ρομαντική διάθεση περί παλιών καλών ημερών, αλλά με τον στυγνό ρεαλισμό του τι κυκλοφορεί εκεί έξω και «σπρώχνεται», πραγματικότητα την οποία γνωρίζουμε από πρώτο χέρι στον Τύπο.
Με τα δεδομένα αυτά, η προσέλευση του κόσμου στο Ηρώδειο ήταν πολύ ικανοποιητική, έστω κι αν παρουσιάστηκε η γνωστή εικόνα κυριαρχίας της μέσης ηλικίας, με δαχτυλοδειχτούμενες τις νεαρές παρουσίες. Ιδιαίτερη αίσθηση, μάλιστα, προξένησε η παρουσία αρκετών Απωανατολιτών στο μπροστινό μέρος του κεντρικού διαζώματος –πιθανολογώ Γιαπωνέζων. Είδα και μια γειτόνισσά μου, μεγάλη σε ηλικία και δεν μπόρεσα να μη σκεφτώ για τη σημασία του γεγονότος πως, τόσα χρόνια γείτονες, ποτέ δεν είπαμε κάτι σχετικό με μουσική... Αίσθηση, πάντως, προκάλεσε και η προσέλευση μιας γριούλας σε αμαξίδιο, λεπτομέρεια την οποία πρέπει να συγκρατήσετε, γιατί έχει σημασία.
Η συναυλία ήταν ένα ταξίδι στους προσωπικούς μύθους της Αλίκης Καγιαλόγλου, σε όλα εκείνα δηλαδή που τη διαμόρφωσαν και την καθόρισαν. Μπήκε στη σκηνή τραγουδώντας μας a cappella το γνωστό νανούρισμα "Κοιμήσου Και Παράγγειλα", λέγοντάς μας κατόπιν πόσα χρωστούσε στη γιαγιά της, η οποία έψελνε υπέροχα, στη σινεφίλ θεία της και στη μητέρα της, που διαρκώς χόρευε και τραγουδούσε. Το τερέν όλων αυτών των ανθρώπων ήταν η Σμύρνη –η ελληνική πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όχι το σημερινό Ιζμίρ– και από εκεί ξεκίναγε το ξετύλιγμα του κουβαριού. Κι εκεί πήγαμε κατόπιν και τραγουδιστικά, ακούγοντας το δοξασμένο "Δεν Σε Θέλω Πια", καθώς και μια υποδειγματική εκτέλεση στο δημοτικό "Ένα Τρεχαντηράκι", περνώντας κατόπιν σε ισπανικά τραγούδια: μη σας φανεί παράλογο άλμα, οι Εβραίοι της Σμύρνης ήταν ισπανόφωνοι.
Μέσω της δικής τους κληρονομιάς, έπειτα, στήθηκε η «γέφυρα» προς τους επόμενους μύθους της Καγιαλόγλου: τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, τον Ástor Piazzolla και την ποίηση της Alfonsina Storni, με το τραγούδι που είπε για τη μεγάλη αυτή Αργεντινή ποιήτρια να καταγράφεται ως μία από τις πιο μαγευτικές στιγμές της συναυλίας. Ύστερα, από τη Λατινική Αμερική γυρίσαμε πίσω στην Ελλάδα και μέσω Νικηφόρου Βρεττάκου και Γιάννη Ρίτσου φτάσαμε στον Μίκη Θεοδωράκη, με την Καγιαλόγλου να θυμάται το νανούρισμα με το οποίο μπήκε στη δισκογραφία ("Κοιμήσου Αγγελούδι Μου") και να θυμίζει και σε μας αποσπάσματα από τον «Επιτάφιο».
Ήταν, όμως, ώρα για ένα διάλειμμα, στο οποίο μας κράτησε συντροφιά η κόρη της ερμηνεύτριας, Ελένη Λυδία Σταμέλλου, η οποία μπήκε με το "I Feel Pretty" (από το West Side Story), τραβώντας αμέσως την προσοχή του κοινού. Με αστραφτερό χαμόγελο και με άνεση στη σκηνή, η σοπράνο απέδειξε πως διαθέτει όμορφη φωνή, εκπαιδευμένη και με ικανότητες έκφρασης, που μάλλον, όμως, χρειάζονται λίγο περισσότερο «χώρο» στις ερμηνείες της, όπως έδειξε λ.χ. η εκτέλεσή της στο "I Could Have Danced All Night" (από το Ωραία Μου Κυρία). Μόνη ένσταση, ότι τραγούδησε αρκετά, «σπάζοντας» τη συνοχή του προγράμματος της μητέρας της: δεν αμφιβάλλω πως η ίδια αποτελεί τον μεγαλύτερο ίσως «μύθο» της Καγιαλόγλου, δεν ξέρω όμως κατά πόσο σχετίζονται με την πορεία της τελευταίας τα τραγούδια που επέλεξε να μας πει.
Στο σκοτάδι του πίσω μέρους του Ηρωδείου, πάντως, μπορούσα να διακρίνω την Καγιαλόγλου να παρακολουθεί με συγκίνηση την κόρη της, μέχρις ότου έφτασε η στιγμή της επιστροφής της στη σκηνή, συνοδευόμενη από τη νέα τραγουδοποιό (μα και μεταφράστρια, θεατρική συγγραφέα και ηθοποιό) Δανάη Παναγιωτοπούλου. Μια γοητευτική παρουσία, η οποία έκατσε δίπλα της στην κιθάρα και μπορώ να πω ότι της «έκλεψε» για λίγο την παράσταση όταν τραγούδησε (συνοδεία της Καγιαλόγλου) τη "Λήθη" από τον προσωπικό της δίσκο Οίκος Αντοχής, φέρνοντας έναν πιο «rock» αέρα στο Ηρώδειο, αλλά και μια διεθνή singer-songwriter αίσθηση.
Για το τελευταίο μέρος του προγράμματος, τώρα, η Καγιαλόγλου έδειξε μια παράξενη βιασύνη να τελειώσει πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν –παραπονέθηκε μάλιστα ότι κρύωνε. Έτσι, σινεμά, θέατρο, Μάνος Χατζιδάκις και τα πορτογαλικά fados ανακατεύτηκαν με ρυθμούς πιο γρήγορους από όσο αναμενόταν. Χαλάλι της, όμως, καθώς υπήρξε θαυμάσια σε κάθε της «στάση», είτε στον Ρόκο Και Τα Αδέρφια Του, είτε στην "Παναγία Των Πατησίων" και στη "Μπλανς Επιφανί", είτε στις Νύχτες της Mouraria.
Για το φινάλε, δε, μας επεφύλασσε μια πολύ συγκινητική έκπληξη: η γριούλα που σας ανέφερα στην αρχή στο αναπηρικό αμαξίδιο δεν ήταν άλλη από τη μητέρα της ερμηνεύτριας, Μαρία Καγιαλόγλου, η οποία πήρε το μικρόφωνο και μας τραγούδησε, a cappella, ένα τραγούδι της Σμύρνης –εισπράττοντας θερμό και παρατεταμένο χειροκρότημα. Ένα άλλο απρόβλεπτο ήταν η βιαστική κάθοδος μιας (πολύ) ένθερμης θαυμάστριας, η οποία κόντεψε να βρεθεί στη σκηνή αν δεν τη σταματούσαν, απαιτώντας να τραγουδηθεί η "Αμοργός". Ευγενικά, η Καγιαλόγλου εξήγησε ότι η όλη παράσταση είχε άλλον χαρακτήρα, κάτι που σήμαινε πως θα έμεναν έξω τραγούδια που και η ίδια αγαπούσε πολύ. Έτσι κάναμε όλοι τη συμφωνία να μας πει τον "Κεμάλ" για encore και να μας καληνυχτίσει.
Κλείνοντας, να σημειώσω την παρουσία της θαυμάσιας ορχήστρας που πλαισίωσε την Αλίκη Καγιαλόγλου –με προεξέχοντα τον Παντελή Δεσποτίδη στο βιολί. Να σημειώσω, επίσης, ότι, αν κι επρόκειτο για ένα προσωπικό ταξίδι της ερμηνεύτριας στο τραγούδι, η βραδιά κατέληξε σε μία από τις πιο όμορφες και πρωτότυπες συναυλίες τις οποίες παρακολούθησα φέτος.
