Τον Ιούνιο του 2018 ανέβηκα στο Θέατρο Βράχων για να αποχαιρετήσω τον Θάνο Μικρούτσικο, με τον οποίον πολλά μεν δεν έβρισκα, του χρωστούσα όμως κάποιες από τις πλέον διονυσιακές ή/και συγκινητικές στιγμές στη σχέση μου με το ελληνικό τραγούδι.
Σήμερα, 3 χρόνια από τον θάνατό του, αν και διόλου δεν μου αρέσουν τα μνημόσυνα, μουρμούριζα όλη μέρα για αυτούς τους «ηλιοτροπίων τόπους» και για εκείνες τις «κυνηγημένες μάγισσες, χωρίς την πυρκαγιά τους» που τόσο έξαλλα και τόσο υπέροχα τραγούδησε το 1992, ερμηνεύοντας το "Προσπέκτους", στον δίσκο Συγγνώμη Για Την Άμυνα τον οποίον έφτιαξε τότε για τον Γιώργο Νταλάρα, σε στίχους Κώστα Τριπολίτη.
Όλα τούτα, λοιπόν, έδωσαν αφορμή για μια νοερή επιστροφή στη συναυλία στο Βράχων. Για την οποία γράφτηκε τότε μια ανταπόκριση για λογαριασμό του Avopolis, που αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ, με μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.
* οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από τη βραδιά στον Βύρωνα και ανήκουν στον Θάνο Λαΐνα
Τέτοια κοσμοσυρροή δεν έχω ξαναδεί στα χρόνια που πάω στο Θέατρο Βράχων. Να πρόκειται άραγε για ρεκόρ προσέλευσης στον χώρο; Και οι δύο προγραμματισμένες συναυλίες έγιναν πάντως sold-out αρκετές μέρες πριν, αφήνοντας κάμποσο κόσμο να ψάχνει για έκτακτες ευκαιρίες εισιτηρίων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η διοργάνωση προειδοποίησε έγκαιρα προς αποφυγήν όποιας ταλαιπωρίας, όπως προειδοποίησε και για το ότι έβαλε όσο το δυνατόν περισσότερες πλαστικές καρέκλες στην πλατεία και περιμετρικά της σκηνής, χωρίς όμως να μπορεί να εγγυηθεί ότι θα κάτσουν όλοι. Αυτή η «γκρίζα ζώνη» οδήγησε σε διάφορα παράπονα για την πρώτη μέρα: άλλων επειδή έμειναν αναγκαστικά όρθιοι καθώς δεν μπόρεσαν να έρθουν νωρίς, άλλων επειδή βρέθηκαν να κάθονται μεν σε καρέκλες, μα έχοντας τους όρθιους έμπροσθέν τους.
Δεν μπορώ να ξέρω πόσο ακριβή είναι όλα αυτά. Τη δεύτερη μέρα που παραβρέθηκα εγώ τα πράγματα κύλησαν ομαλά και με διάφορους τρόπους είχαν βολευτεί όλοι κάπου –έστω και στα βραχάκια στο πλάι αριστερά της σκηνής, έστω και με παραχωρήσεις στα άνω διαζώματα των κερκίδων– όταν οι μουσικοί πήραν θέσεις στα όργανά τους. Όλοι τους γνώριμοι του Μικρούτσικου, «κλειδιά» στο να πραγματωθούν οι ζωντανές ενορχηστρώσεις όπως τις είχε κατά νου. Κάπου εδώ αξίζει και το μπράβο μας στον ήχο, που καταγράφηκε υποδειγματικός σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας, με εξαίρεση έναν ή δύο μικροφωνισμούς. Το τι εκτυλίχθηκε από εκεί και πέρα υπερβαίνει αισθητά τη συνθήκη «πήγαμε σε μία ακόμα μεγάλη συναυλία».
Η αθρόα προσέλευση ήταν πρωτίστως ένδειξη αγάπης και εκτίμησης στον Θάνο Μικρούτσικο, αφού στον Βύρωνα ήρθαν ακόμα και άνθρωποι που μπορεί να μην τον παρακολούθησαν σε όλη του την πορεία ή να απέφευγαν τις εμφανίσεις του τα τελευταία χρόνια, νιώθοντας κουρασμένοι από τα δεδομένα. Αλλά, τώρα που έγινε ευρύτερα γνωστό ότι περνάει δύσκολα –ότι δίνει τη δική του σκληρή μάχη με τον καρκίνο– όποιος κάπου, κάπως, στάθηκε στη ζωή με τα τραγούδια του να γίνονται soundtrack της χαράς, της λύπης και των προβληματισμών του, ένιωσε την ανάγκη να ανέβει στο Βράχων και να δείξει ότι κι αυτός περπάτησε μαζί του.
Αυτό το συναίσθημα ήταν λοιπόν που έδωσε τον τόνο στη συναυλία, καθιστώντας τα όποια παράπονα μπορεί να υπήρξαν στα τι και πώς επουσιώδη. Άλλωστε με τον Θάνο Μικρούτσικο ήταν πάντα δύσκολο να τα συμφωνεί κανείς σε όλα· δεν θα τα συμφωνούσε λοιπόν ούτε στη συγκεκριμένη περίσταση. Προσωπικά, ας πούμε, ήξερα από την αρχή πού θα τα χαλούσαμε στο Βράχων και δυστυχώς (για εμένα) επαληθεύτηκα: ο Μίλτος Πασχαλίδης δεν παλεύεται όταν τραγουδά Δημήτρη Μητροπάνο, πέφτει τόσο έξω από το ζητούμενο με την κακοτοποθετημένη του ρώμη, ώστε δοκιμάζει την αν(τ)οχή σου. Και η Μαριάννα Πολυχρονίδη αποδείχθηκε πολύ λίγη για να επωμιστεί τραγουδάρες σαν το "Μια Πίστα Από Φώσφορο" και το "Ατομική Μου Ενέργεια". Για να είμαι δίκαιος, ωστόσο, ο Πασχαλίδης με εξέπληξε στον "Τυμβωρύχο", πετυχαίνοντας να προσαρμόσει επιτυχώς στο ζητούμενο το ηρωικό στυλ ερμηνείας του.
Μια που πιάσαμε τις εκπλήξεις, να πούμε ότι ο Μικρούτσικος την ήθελε λίγο ανακατωμένη την τράπουλα σε αυτές τις εμφανίσεις. Πέρα δηλαδή από το ότι έβαλε στο πρόγραμμα τραγούδια που δεν ακούμε συχνά, ανέτρεψε και ορισμένες προσδοκίες στο ποιος θα έλεγε τι –είχε για παράδειγμα τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, αλλά έδωσε το "Μαχαίρι" στον Κώστα Θωμαΐδη. Και πάνω που άρχιζες τα «γαμώτο» από μέσα σου, εκείνος σε καθήλωνε με μια απίστευτη, δική του ερμηνεία. Ο Γιώργος Μεράντζας ήρθε αναμενόμενα να πει τη "Δίκοπη Ζωή" (σε μια μέτρια ωστόσο εκτέλεση), εν τέλει όμως καταχειροκροτήθηκε λέγοντας τα "Ξεχωρίσματα": το ηπειρώτικο δηλαδή με το οποίο, κατά παραίνεση του Μικρούτσικου, πολλά χρόνια πριν, έκανε καντάδα στην αγαπημένη του, με την οποία μάθαμε μάλιστα ότι είναι ακόμα παντρεμένος.
Η Ρίτα Αντωνοπούλου συγκίνησε επαρκώς το Αριστερών καταβολών και πεποιθήσεων ακροατήριο με μια γερή ερμηνεία στυλ Μαρία Δημητριάδη στον "Μικρόκοσμο", αλλά ήταν όταν απέδωσε απροσδόκητα ωραία την εξωστρέφεια του "Μηδέν" όπου πέτυχε διάνα –έστω κι αν της έκλεψε την παράσταση ο Μικρούτσικος, ο οποίος σηκώθηκε από το πιάνο και άρχισε τα ...χορευτικά! Ο Χρήστος Θηβαίος βιαζόταν πολύ να βάλει τον κόσμο να του κάνει κερκίδα και είχε μια κινησιολογία που δεν άρμοζε πάντα με τον χαρακτήρα όσων κλήθηκε να πει· όταν όμως τραγούδησε τον "Άμλετ Της Σελήνης" αποτυπώθηκε τόσο καλός, ώστε σε έκανε να παρακάμψεις τα υπόλοιπα.
Ο Γιάννης Κότσιρας διανύει περίοδο ερμηνευτικής ωριμότητας, αν και επιμένει να κάνει τον λαϊκό τραγουδιστή ενώ διαθέτει φωνή για διαφορετικά πράγματα. Έτσι, στο προσωπικώς υπεραγαπημένο "Πάντα Γελαστοί" υπήρξε μετρημένος μα λίγος, φανέρωσε εντούτοις το εύρος των εκφραστικών του δυνατοτήτων στο "Είσαι Η Πρέβεζα Και Το Κιλκίς". Ο Μανώλης Μητσιάς, αντίστοιχα, δεν άφησε κανένα περιθώριο αμφιβολιών και αμφισβήτησης όταν είπε το "Ερωτικό (Με Μια Πιρόγα)", έμεινε ωστόσο εκτεθειμένος στο "Ατομική Μου Ενέργεια", όπου νομίζω κανείς δεν κατάλαβε τι έκανε δίπλα στην Πολυχρονίδη.
Αλλά οι μεγάλοι πρωταγωνιστές του Βύρωνα ήταν ο Γιώργος Νταλάρας, η Χάρις Αλεξίου, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο ίδιος ο Μικρούτσικος. Δυστυχώς για τους επιγόνους, δυστυχώς για όσους συναδέλφους πασχίζουν να τους «ψηλώσουν» μη και τους βγει λειψό το παρόν του ελληνικού τραγουδιού (και τι θα απογίνουν...), δυστυχώς για τους παροικούντες το Εναλλακτικόν που προσδοκούν την πτώση και καταστροφή των μόσχων των χωνευτών, ο γηπεδικός Παπακωνσταντίνου του "Ένας Νέγρος Θερμαστής Από Το Τζιμπουτί", ο υπερηχητικός Νταλάρας του "Καραντί", η Χαρούλα που ξέρει πώς να σε κάνει να δακρύσεις με ένα "Φεύγω Και Μη Με Περιμένεις" –κι ας μην μπορεί πια να πει την "Ελένη" χωρίς ενισχύσεις στις ψηλές νότες– και ο συνθέτης που κολάζεται ακόμα μόνος στο πιάνο με το «μάνα θα πάω στα καράβια» του Νίκου Καββαδία, παραμένουν οι θεματοφύλακες του «σπουδαίου» στην εποχή που όλοι σχεδόν προσπαθούν να χαμηλώσουν τον πήχη του.
Όπως έγραψα και πιο πάνω, όμως, δεν είναι ο τόπος και ο χρόνος για να ανοίξουμε τέτοιες κουβέντες. Στον Βύρωνα τιμήθηκε η παρακαταθήκη του Θάνου Μικρούτσικου, του συνθέτη εκείνου που μετρά εμβριθή έργα για μικρή ορχήστρα & μαγνητοταινία άγνωστα στο ευρύ κοινό, μα την ίδια στιγμή πέτυχε να κάνει και μεγάλα λαϊκά σουξέ με τραγούδια τα οποία μιλούσαν για περίεργα έως και ολίγον ακατάληπτα πράγματα : για άτομα που δεν χωρούσαν στην ύλη, για το πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία (και η ιστορία σιωπή), για νικημένους που τραύλιζαν άριες κάποιας όπερας, για μαχαίρια βγαλμένα θαρρείς από horror νουβέλες.
Η υποδειγματικώς ομαδική εκτέλεση της "Ρόζας", με όλο σχεδόν το θέατρο να τραγουδά συγκινημένο τους στίχους, υπήρξε ιδανικό φινάλε καρδιάς και για μας και για τον Μικρούτσικο. Ό,τι και να γίνει στο εξής, η αγάπη καταγράφηκε με τον πλέον ηχηρό και αδιαφιλονίκητο τρόπο.
