Θάνος Ανεστόπουλος - Θάνος Ανεστόπουλος [δισκοκριτική, 2018]

Διάφορα που ίσως χρειαζόταν να ειπωθούν στο πλαίσιο αυτού του blog για τον Θάνο Ανεστόπουλο, έχουν καταγραφεί σε άλλη ανάρτηση (δείτε εδώ).

Εδώ, λοιπόν, χωρίς περιττές μακρηγορίες, βρίσκεται μια κριτική μου στο μεταθανάτιο άλμπουμ «Θάνος Ανεστόπουλος» (Inner Ear, 2018). Με τον επίλογο να λέει, πιστεύω, περισσότερα από όσα χρειάζεται να λεχθούν σε μια τέτοια εισαγωγή.

Όπως κι άλλες μου κριτικές από εκείνα τα χρόνια, έτσι κι αυτή πρωτοδημοσιεύτηκε στο Αvopolis τον Απρίλιο του 2018 –κι αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ, με ορισμένες μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.

* η κεντρική φωτογραφία προέρχεται από τη συναυλία-reunion των Διάφανων Κρίνων στην Τεχνόπολη (Σεπτέμβριος 2015) και ανήκει στη Σμαρώ Μπότσα

«Πως, θα ξαναβγούμε έξω στο φως 

να ξαναβρώ τις ρίζες μου να κρατηθώ»

Τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια, έχει ειπωθεί. Στα βασικά, ωστόσο, λένε τη δική μας αλήθεια. Το τι κρατάει και τι τονίζει ο καθείς μας και τι βάζει στο πλάι, είναι μια πολύ προσωπική και μη-λογική διεργασία. 

Ο δίσκος κυλάει και συχνά η φωνή του Θάνου Ανεστόπουλου κυριαρχεί, σκεπάζοντας και το τι τραγουδιέται και το πώς. Ήταν πάντα ένας χαρισματικός ερμηνευτής, πριν από όλα τα άλλα· μια φωνή από εκείνες που τις ακούς στο ράδιο και δεν ψάχνεις ποτέ «ποιος είναι αυτός». Βαθιά, εκφραστική ακόμα και στις μανιέρες της, μόνιμα εγκαταστημένη, θαρρείς, στο σύνορο που χωρίζει Φως και Σκοτάδι. Ένα σύνορο που καλά κρατεί με διάφορες μορφές στο φαντασιακό της Ανθρωπότητας ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, στο οποίο αυτοτοποθετήθηκε και ο ίδιος ο Ανεστόπουλος πίσω στο 1998, με εκείνο το «Δεν θα συγκρίνω φως με το σκοτάδι» του αξέχαστου "Μπλε Χειμώνα".

«Μια λυρική απάθεια, ένα τοπίο κύματα 

καθώς η μέρα μου γαλήνια θα μικραίνει»

Τα 10 αυτά στιγμιότυπα, που έμειναν πίσω όταν ο Ανεστόπουλος έχασε τη μάχη με τον καρκίνο το 2016, άξιζε να τα ακούσουμε. Δεν αφαιρούν τίποτα από τα όσα ξέραμε, μα προσθέτουν κάτι τις στο παζλ, δείχνοντας ποια θα ήταν «κανονικά» η συνέχεια του σόλο δίσκου Ως Το Τέλος (2012) και των αναζητήσεων που εκφράστηκαν με τραγούδια όπως το "Ξανάρθαν Τα Σύννεφα". Μανώλης Αγγελάκης, Στάθης Ιωάννου, Νίκος Γιούσεφ & Άκης Σπυριδάκης τα έβαλαν λοιπόν με τα ανέκδοτα θηρία, υπό το έρεβος μάλιστα του αντίκτυπου της απώλειας ενός φίλου –και τα αποτελέσματα τους δικαιώνουν. Δεν πρόκειται για τυμβωρυχία, όπως συμβαίνει με κάποιες διεθνείς εκδόσεις ανάλογου τύπου: συναισθάνεσαι σχεδόν ό,τι οι ίδιοι περιγράφουν ως «ανάγκη και ηθική υποχρέωση να δημοσιοποιηθεί το έργο του».

«Καταραμένοι ποιητές, οι στίχοι σας νεφέλες»

Με έναν τρόπο, τα τραγούδια αυτής της νέας έκδοσης κάνουν κύκλους γύρω από πράγματα ήδη ειπωμένα επί Διάφανων Κρίνων, στη διαδρομή από τη "Μουχλαλούδα" (1994) ως τον "Τελευταίο Σταθμό" (2012). Με έναν άλλον, όμως, δείχνουν την αποφασιστικότητα του Ανεστόπουλου να σκάψει στις αναφορές του για να βρει περισσότερες φλέβες έκφρασης· για να ανακαλύψει το νέο μέσα στο οικείο, αυτή τη φορά με την ταυτότητα του τραγουδοποιού. Το βάρος ρίχνεται στον λόγο –και αντίστοιχα στις ερμηνείες– με μια επίγνωση ότι αποτελούν τα «δυνατά χαρτιά», με τις μελωδίες να μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα και να μην καταγράφονται στιβαρές.  Παρά ταύτα το σύνολο λειτουργεί και τα κομμάτια αφήνουν τελικά την αίσθηση ενός μικρού βήματος προς τα μπροστά και όχι την εντύπωση ενός δημιουργού μπουρδουκλωμένου στο ένδοξο παρελθόν.

«Θυμάμαι ένας φίλος που 'φυγε νωρίς μας όρκισε 

στα πιο μεγάλα μακρινά άστρα να φτάσουμε» 

Ας με συγχωρήσει ο Θάνος Ανεστόπουλος, ο οποίος κάποτε μου είχε πει να μην γράψω ξανά για δουλειά του, καθώς γνωριζόμασταν πλέον αρκετά (άλλοι θα έλεγαν «γράψε και καμιά καλή κουβέντα»). 

Στάθηκε πράγματι δύσκολο να αποκόψω τα όσα άκουσα εδώ από τις μνήμες των συζητήσεών μας, από τα σφηνάκια τεκίλας στο «Cusco» εκείνο το επικό μεσημέρι, όταν ο Tom Waits μπλέχτηκε με τα μπούτια της Μαρίτας, από το σκίτσο που έφτιαξε μέσα σε ούτε 5 λεπτά για να με ξεπροβοδίσει καθώς πήγαινα φαντάρος. 

Ο αποχαιρετισμός, όμως, εκκρεμούσε. 

Τελικά, λοιπόν, έγινε με μια επιστροφή στο πώς τον γνώρισα εξαρχής: ακούγοντας έναν δίσκο του, θαυμάζοντας ξανά τα μεστά του τραγούδια για τις πτώσεις των ανθρώπινων ονείρων και για τη θλίψη, η οποία μπορεί να επικάτσει στις ζωές όλων μας. Αυτά δηλαδή που τον έχρισαν σε ποιητή-τραγουδοποιό μιας ολόκληρης φουρνιάς ροκ ακροατών, στα λίγα χρόνια στα οποία έμελλε να ζήσει.

Θάνος Ανεστόπουλος - συνέντευξη (2012)

Είναι δύσκολο να κάτσω εδώ, στα πλαίσια αυτών των σύντομων εισαγωγών που φτιάχνω για διάφορα παλιά μου δημοσιεύματα, να μιλήσω για τον Θάνο Ανεστόπουλο (Φεβρουάριος 1967 - Σεπτέμβριος 2016). 

Όχι από κάποιο οπαδιλίκι για τα Διάφανα Κρίνα, παρότι παραμένουν ένα από τα πολύ αγαπημένα μου ακούσματα από το εγχώριο rock –αύριο 1η Δεκέμβρη, μάλιστα, ο Λεωνίδας Σκιαδάς στήνει και μια βραδιά αφιερωμένη στο γκρουπ, στη «Death Disco». Αλλά γιατί, κάνοντας τη δουλειά αυτή, ήρθαν έτσι τα πράγματα που με κάποιους καλλιτέχνες συγχρωτίστηκες, συμπαθήθηκες και μοιράστηκες και κάποιες αυστηρά ανθρώπινες στιγμές. 

Δεν γράφω τη λέξη «φίλος», γιατί κάτι τέτοιο δεν γίναμε ποτέ με τον Θάνο Ανεστόπουλο. Όμως υπήρχε θέρμη μεταξύ μας. Στο «Κούζκο», ας πούμε, μια μέρα που με συνάντησε τυχαία κι έκατσε για έναν καφέ, του είπα ότι έφευγα για στρατιωτική θητεία, στο Πολεμικό Ναυτικό. Κι αμέσως έβγαλε ένα χαρτόνι από την τσάντα του και τσικ-τσικ μου σχεδίασε ένα σκίτσο, όπου προοικονομούσε ότι το διάστημα αυτό θα μοιάζει σαν διακοπές κάπου ονειρικά: ίσως σε εκείνο το νησί στον Ειρηνικό που, κατά τον Γιώργο Μαρίνο, πάντα θα μας περιμένει. 

Με συγκίνησε πολύ, αν και ποτέ δεν του το είπα. Και τον σκέφτηκα πολλές φορές γελώντας κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, όταν αποκαλούσαμε το στρατόπεδό μας στον Πόρο «Poros Resort». Και τώρα αγχώνομαι που τα γράφω αυτά, γιατί πάλι δεν θυμάμαι πού το έχω βάλει το σκίτσο, στο χάος το οποίο βασιλεύει μονίμως στο σπίτι μου.

Επίσης, εκτίμησα πολύ που μόνος του, μια μέρα που καθόμασταν στο «Φλοράλ» και συζητάγαμε για τον Τύπο και τη ραδιοφωνία, μου είπε ότι, επειδή κάνουμε παρέα, δεν έπρεπε να γράφω πια κριτικές για τα όσα κάνει, είτε με το γκρουπ, είτε μόνος του. Το είχα βέβαια κατά νου, γιατί αυτή είναι η πάγια τακτική μου. Όμως το μέτρησα που το σκέφτηκε και θέλησε να το ξεκαθαρίσει, γιατί η πλειονότητα των καλλιτεχνών στην Ελλάδα αρέσκεται να έχει αυλικούς. 

Και ήμουν, τελικά, εγώ που δεν τήρησα τη συμφωνία μας, αφού ξανάγραψα κάτι για δουλειά του, μετά βέβαια από τον θάνατό του (δείτε εδώ). Θέλω να πιστεύω, όμως, ότι θα καταλάβαινε πως εκκρεμούσε ο αποχαιρετισμός μας, ο οποίος δεν χώραγε φυσικά σε κηδείες και τα συναφή: τέλος πάντων, μόνο έτσι ήξερα να το κάνω. Και το έπραξα, θεωρώ, με τιμιότητα απέναντι στο έργο της κριτικής αποτίμησης.

Κάτι που «επιτρεπόταν», πάντως –και ήταν θεμιτό– ήταν να κάνουμε καμιά συνέντευξη. Όπως έγινε το 2012, 3 χρόνια μετά τη διάλυση των Διάφανων Κρίνων, όταν έβγαλε το πρώτο του σόλο άλμπουμ «Ως Το Τέλος». Στήσαμε λοιπόν μια σύντομη κουβέντα, ικανή να χωρέσει στις σελίδες του περιοδικού «Ήχος», το οποίο και την παρήγγειλε. Πρωτοδημοσιεύτηκε στο τεύχος Ιουλίου εκείνης της χρονιάς, αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ με ορισμένες μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις –για πρώτη φορά στο ίντερνετ.

* οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από promo υλικό που διατέθηκε κατά καιρούς στον Τύπο, είτε από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, είτε από την Inner Ear

Πώς εννοεί ο Θάνος Ανεστόπουλος το τέλος; Πώς θα έπρεπε να αποκωδικοποιηθεί ο τίτλος του πρώτου σου σόλο πονήματος, «Ως Το Τέλος»;

Πίσω απ' τη φράση «ως το τέλος», εννοώ «ως την Τελείωση». Ως την τελείωση του κόσμου, του πνεύματος, της αγάπης. Σε κάποια πράγματα τέλος δεν δίδεται ποτέ. Για παράδειγμα, στην αγάπη δεν υπάρχει τέλος. Το ίδιο όπως σ' ένα άπειρο!

Και στον νέο δίσκο βλέπουμε τη σχέση σου με την ποίηση, μια σχέση βαθιά και διαρκείας. Τι έχεις να πεις προς όσους ισχυρίζονται ότι αυτοί που ασχολούνται πολύ με τη μουσική συνήθως δεν διαβάζουν ποίηση;

Έχω την αίσθηση, πολλές φορές, πως την ποίηση δεν τη διαβάζεις, μα την αισθάνεσαι και την ανακαλύπτεις παντού, όποτε νιώσεις αυτήν την ανάγκη. Τότε σε επισκέπτεται σε κάθε νότα και φθόγγο, αν είσαι μουσικός, σε κάθε πιρουέτα αν χορεύεις, σε κάθε πινελιά αν είσαι ζωγράφος. Καραδοκεί –και περιμένει εσένα να την ανακαλύψεις και να την αισθανθείς.  

Βρέθηκες κι εσύ στην Inner Ear για το «Ως Το Τέλος». Φαντάζομαι ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο, έτσι δεν είναι; Τι συμβαίνει εκεί στην Πάτρα;

Αυτό που έχει κάνει μέχρι στιγμής η Inner Ear –και συνεχίζει να το κάνει– είχε να γίνει, όσον αφορά στη χώρα μας, από την εποχή του Αλέκου Πατσιφά και διεθνώς από τα χρόνια της Factory Records και της σκηνής του Μάντσεστερ. 

Κι έχω την αίσθηση ότι ο Περικλής και τα παιδιά του στην εταιρεία, ή, καλύτερα, σ' αυτήν την παρέα όπου έχουν μαζευτεί τρελοί εραστές της μουσικής και της ωραίας τέχνης, δεν κάνουν ό,τι κάνουν για να δώσουν κάποια απάντηση σε κάτι νεκρό από καιρό. Απλά πολλές φορές τα Άνθη του Κακού βρίσκουν τον τρόπο να γεννούν την ομορφιά μέσα στη γενική αφυδάτωση και καρβουνίλα.  

Σε αντίθεση με πολλούς συνομηλίκους σου, είσαι πολύ δραστήριος στο Facebook. Υπάρχει αληθινή επαφή εκεί στο δίκτυο; Έχεις ακούσει ποτέ παράπονα ότι το παρακάνεις; 

Το παρακάνεις όταν σταματήσεις να χειρίζεσαι ένα μέσο όπως το Facebook ως δίαυλο επικοινωνίας ή ως μέσο προώθησης της δουλειάς σου και των ιδεών σου και βουτήξεις μέσα του χωρίς οριοθέτηση, αφήνοντάς το να γίνει εθισμός και εξάρτηση. Πολλοί έχουν πράγματι ανταλλάξει την αληθινή ζωή με μια εικονική πραγματικότητα, έχοντας φτιάξει μια ηλεκτρονική φυλακή όπου μπήκαν από μόνοι τους, αδυνατώντας πλέον να βρουν τον δρόμο για να βγουν ξανά έξω –στον αληθινό κόσμο, στην ουσιαστική επικοινωνία. 

Είναι γνωρίσματα και παρενέργειες αυτά μιας εποχής μεγάλης αποξένωσης, μα και της τρομερής μοναξιάς του ατόμου των μεγαλουπόλεων και του αδιεξόδου των κλειστών κοινωνιών της επαρχίας. Και συμβαίνει τώρα, παντού, ως το τέλος του κόσμου... Πάντως, εγώ έχω το πιο ρομαντικό λάπτοπ στον κόσμο! Ένα ACER Aspire 9410 με το ίδιο φιλότιμο που είχε ο ΣιΘρίΠιο (το ρομπότ στον «Πόλεμο των Άστρων»). 

Είσαι από τους καλλιτέχνες που δεν μασάνε τα λόγια τους όταν τους ρωτάνε για την πολιτικο-κοινωνική πραγματικότητα. Πώς είδες λοιπόν το αποτέλεσμα των «πιο ιστορικών εκλογών μετά τη Μεταπολίτευση», όπως τις χαρακτήρισαν αρκετοί;  

Και μετά τα 7 χρόνια του γύψου αλλά και τώρα –με αφορμή τον λυσσαλέο παγκόσμιο πόλεμο του τραπεζικού κεφαλαίου με τους λαούς– το κόλπο με την «ελπίδα για αλλαγή» και το τρικάκι με το «κάνε κουράγιο και θα 'ρθει μια άσπρη μέρα και για μας» (μαζί με την πατερίτσα μιας ροζ ευμάρειας ενός τραγικού, χάρτινου και ψεύτικου χτες, χτισμένου σε πήλινα πόδια), άρκεσαν για να πάρει τα πάνω του ο Χοντρός Τραπεζίτης. 

Δεν χρειάζεται να 'σαι φάκιν ειδικός για να καταλάβεις ότι ο άκρατος καπιταλισμός φτάνει στο τέλος του ή την οπισθοχώρηση σε δικαιώματα κατακτημένα με πολύ πόνο και αίμα στην Ιστορία. Έχω έναν γιο 9 χρονών με καλύτερο αισθητήριο από τους εντεταλμένους «ειδικούς» για το πώς μπορούμε να πάρουμε ξανά την πάνω βόλτα. 

Μιας κι έχεις ιδιαίτερη σχέση με τους ποιητές της Γενιάς του '30, είναι ξανά επίκαιροι, θα έλεγες, στις τωρινές συνθήκες; Έχουμε ξανά ανάγκη από πνευματικά αναχώματα κατά της θλίψης; Ή η προσδοκία των πολλών εξαντλείται στο πώς θα μπορέσουν να ξαναγυρίσουν στα «χρυσά» χρόνια; 

Αυτή την εποχή δεν μου 'ρχεται να μιλάω για τους ποιητές που αγάπησα. Αρκετή απογοήτευση έχω φάει από τους περισσότερους ντόπιους ποιητάδες μας, οι οποίοι έχουν βολευτεί, κρυφτεί κι εξαφανιστεί από το τώρα και από το εκεί έξω... 

Όσους, δηλαδή, δεν βρίσκονται μέσα στο όλον, μέσα στον κόσμο τον απλό. Όσους, αφού παρέδωσαν το ποίημα (ή γενικότερα το έργο τους), χρησιμοποίησαν κατόπιν τη μοναχικότητα του ποιητή σαν πιασάρικη δικαιολογία και κρύφτηκαν στα υπόγεια της σιωπής. Πολλοί, μάλιστα, με ένα βαθύ ενοχικό σύμπλεγμα για τη συμπόρευση και τις πεολειχιστικές τους σχέσεις με την ανέραστη εξουσία, η οποία τους βόλεψε –με το αζημίωτο κι αυτή με τη σειρά της– σε θέσεις και σε διάφορους θώκους. Εξαιρούνται πάντα οι νεκροί. Συχωρεμένοι...

«Φεύγουν οι ομορφότεροι και μόνο οι άθλιοι μένουν

Καταραμένοι ποιητές τις μνήμες σας μαραίνουν»

Τον Καββαδία εκτιμώ, τη Σύλβια Πλαθ την αγαπώ, την Πολυδούρη τη λατρεύω.

Τι έχεις γραμμένο στην ατζέντα σου για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο; Θα είναι γεμάτοι συναυλίες ή σκοπεύεις να ξεκουραστείς;

Η ξεκούραση είναι ο δρόμος και η γνώση χρειάζεται καθημερινή τροφή και μόχθο. Αν προσπαθείς να τιμάς την ιδέα του να ζεις την κάθε σου μέρα σαν να είναι η τελευταία σου, χρειάζεται να βρίσκεσαι σε διαρκή κίνηση, ώστε να αυξάνεις συνεχώς αυτές τις τελευταίες σου ημέρες. Ανήκω άλλωστε και σε μια γενιά που είχε κάνει μότο της ότι «ένα Σαββατοκύριακο δικό μας είναι ολόκληρη η ζωή τους». Ο δρόμος, λοιπόν, με ξεκουράζει. Η ακινησία, πλέον, είναι για τους νεκρούς εν ζωή.