Η Μάρθα Φριντζήλα είναι λίγο μεγαλύτερή μου, ωστόσο θα ήμουν ψεύτης αν έλεγα ότι έχω σαφή άποψη για όλα όσα έχει κάνει στη μέχρι τώρα πορεία της, καθώς δεν είναι και λίγα: ηθοποιός, σκηνοθέτρια, τραγουδίστρια, καθηγήτρια υποκριτικής, ιδιοκτήτρια του χώρου τέχνης και εκπαίδευσης Baumstrasse.
Ακόμα και σε αυτούς τους χαλεπούς (ελέω κορωνοϊού) καιρούς για την καλλιτεχνική δράση, πρωταγωνίστησε στην κατά Δημήτρη Λιγνάδη Μήδεια –με την οποία έκανε εγκαίνια η νέα Ερευνητική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, πριν κάποιες μέρες– ενώ την Κυριακή 31 Ιανουαρίου θα δώσει συναυλία στο θέατρο Πορεία μαζί με την Κατερίνα Πολέμη. Στο μεταξύ, βρέθηκε χθες βράδυ και στο "Μουσικό Κουτί" (μαζί με τη Μαρία Παπαγεωργίου), την εκπομπή δηλαδή που κάνουν ο Νίκος Πορτοκάλογλου με τη Ρένα Μόρφη στην ΕΡΤ1 και βλέπω ότι αρέσει σε διάφορους φίλους μου στο Facebook που παρακολουθούν το ελληνικό τραγούδι.
Κάπου βέβαια διάβασα κι ένα «όχι άλλο έντεχνο», από έναν από αυτούς τους φεϊσμπουκικούς φίλους που ασχολούνται ενεργά με τα μουσικά. Το σχόλιο όμως το βρίσκω άδικο, όσον αφορά τη Φριντζήλα.
Δεν ξέρω δηλαδή αν είναι πάντα τόσο καλή σε όλα όσα κάνει, πάντως το πρόγραμμα "Εξομολογήσεις" που παρουσίασε το 2018 στο UpStage του Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου συγκαταλέγεται στις σπουδαιότερες ζωντανές παραστάσεις που δόθηκαν σε τούτο τον τόπο κατά την τελευταία δεκαετία –με ή δίχως την «έντεχνη» ταμπέλα. Καταλαβαίνω ασφαλώς πόσο έχει κουράσει η τελευταία με τη συνεχή της, επίμονη μετριότητα. Όμως οι "Εξομολογήσεις" της Φριντζήλα ήταν μια εις βάθος ματιά σε όλον τον κορμό του ελληνικού τραγουδιού, δοσμένη με ζηλευτές ισορροπίες και χωρίς τυμπανοκρουσίες.
Κι εγώ βέβαια που τα γράφω τώρα αυτά, άργησα να πάρω χαμπάρι τις "Εξομολογήσεις" ενόσω έτρεχαν στο Γυάλινο. Βρέθηκα τελικά εκεί τον Δεκέμβριο του 2018, σε ένα τραπέζι στο πλάι της σκηνής, μαζί με τη Χριστίνα Κουτρουλού και τον Θάνο Λαΐνα. Και δεν πίστευα στ' αυτιά μου. Το κείμενο που προέκυψε δημοσιεύτηκε τότε στο Avopolis και αναδημοσιεύεται εδώ ένεκα της τρέχουσας φριντζήλειας επικαιρότητας, με μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.
* οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από τη βραδιά και ανήκουν στον Θάνο Λαΐνα
Σε παλιότερη συνέντευξη, η Μάρθα Φριντζήλα είχε δεχτεί την «κλασική» (για την περίπτωσή της) ερώτηση, αν είναι δηλαδή τελικά τραγουδίστρια, ηθοποιός ή σκηνοθέτρια. Είχε απαντήσει «μαγείρισσα». Και βλέποντάς τη στο UpStage του Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου, στο τελευταίο Σάββατο των επιτυχημένων "Εξομολογήσεων" (που πλέον μετακομίζουν Παρασκευές, για το υπόλοιπο του Δεκέμβρη), σκέφτηκα ότι έχει απόλυτο δίκιο.
Είναι μαγείρισσα η Μάρθα Φριντζήλα, γιατί ψωνίζει οικεία «υλικά», με τα οποία φτιάχνει κατόπιν νόστιμα πιάτα με τη δική της σφραγίδα. Δεν κράτησα «σκορ» στις "Εξομολογήσεις", όμως η πλειονότητα των όσων ακούσαμε ήταν διασκευές. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το ένα από τα τρία εντυπωσιακά στοιχεία του εν λόγω προγράμματος: δεν ξέρω κανέναν άλλον καλλιτέχνη στη χώρα μας τη δεδομένη στιγμή, που να είναι σε θέση να κάνει κάτι τέτοιο. Να παίζεις επί ώρες τραγούδια άλλων ισοδυναμεί με κουτσό στην άκρη απότομου γκρεμού, αφού μπορούν να πάνε στραβά χίλια πράγματα. Όμως στη Φριντζήλα δεν πάει τίποτα στραβά. Και δεν είναι θέμα τύχης, αλλά ζήτημα (βαθιάς) σπουδής και μεθόδου. Το έχει προφανώς αγαπήσει το ελληνικό τραγούδι, αλλά το έχει επίσης σκεφτεί και το έχει μελετήσει. Γι' αυτό και το «μαγειρεύει» τόσο καλά.
Φυσικά, η απάντηση εκείνη ήταν χιουμοριστική. Και από χιούμορ, η Φριντζήλα διαθέτει άφθονο. Υπήρξαν σημεία όπου τα γέλια αντήχησαν κατά μήκος του κατάμεστου UpStage, ιδιαίτερα στις ιστορίες που μας διηγήθηκε από τα σχολικά της χρόνια ή σε στιγμές μιας υψηλού επιπέδου αυτοπαρωδίας, όταν λ.χ. σχολίασε το νέο της ξανθό μαλλί ως «Μποφίλιου από τα Lidl». Τονίζω ξανά ότι γελάσαμε πολύ στην παράσταση, γιατί θα νόμιζες σε πρώτη εντύπωση ότι κάτι τέτοιο δεν θα ήταν δυνατόν –η Φριντζήλα άλλωστε μας προειδοποίησε από την αρχή, αφού μπήκε με το "Έλα Πάρε Μου Τη Λύπη", ότι ήταν το μόνο χαρούμενο κομμάτι που θα ακούγαμε.
Το πρόγραμμα αποδείχθηκε πράγματι «βαρύ», γεμάτο με τραγούδια λυπημένα, τα οποία κοινωνούσαν μελαγχολικούς στοχασμούς και θλιμμένα μεταίχμια ζωής. Και οι έντεχνες σκηνές μας έχουν μάθει να αντιδρούμε σε τέτοιο ρεπερτόριο με σκυθρωπή σοβαροφάνεια· με δύσμορφο σέβας. Κι όμως, εδώ ακριβώς σημειώθηκε το δεύτερο εντυπωσιακό σημείο του προγράμματος. Συγκινείσαι, μα στο τέλος φεύγεις ανάλαφρος και γελαστός. Γιατί η Φριντζήλα αποδεικνύεται μεταξύ άλλων και αρχόντισσα των ισορροπιών: σε μπάζει και σε βγάζει στις διαθέσεις με τέτοιον τρόπο, ώστε να σου μένει όλη η ουσία από τα νοήματα των τραγουδιών, όσο το επιφανειακό βάρος ξορκίζεται από τις διηγήσεις και τα αστεία μεταξύ των επιλογών.
Είναι μια επιτυχία που οφείλουμε να πιστώσουμε στην περσόνα της Φριντζήλα, η οποία δείχνει να εμπεριέχει αυθεντικά και το ένα και το άλλο. Ωστόσο, σε μια σκηνική επιτέλεση, δεν θα μπορούσε να το κάνει τόσο καλά χωρίς τους μουσικούς που τη συνόδευσαν. Στο ένα άκρο της σκηνής, στο πιάνο, καθόταν ο πάντα εξαιρετικός Τάκης Φαραζής. Στο άλλο, ο μετρημένος μα ακριβής Βασίλης Μαντζούκης –ο σύζυγος της, δηλαδή– ο οποίος έπαιξε ντραμς και κιθάρα. Και πίσω από την πρωταγωνίστρια ο καίριος μπασίστας Αντώνης Μαράτος.
Ενορχηστρωτικά το πράγμα άγγιξε την τζαζ, αλλά όχι με τους δεδομένους τρόπους που έχουμε μάθει από άλλες μουσικές σκηνές. Εδώ υπήρχε γνώση και άποψη, με αποτέλεσμα να έρθει στο προσκήνιο ένας διάλογος έντεχνης εντοπιότητας και Δύσης, ο οποίος βοήθησε να ενταχθούν ομαλά στον «καμβά» του προγράμματος και αρκετές διεθνείς επιλογές. Φτάνουμε λοιπόν εδώ στο τρίτο εντυπωσιακό στοιχείο των Εξομολογήσεων: η Φριντζήλα τραγούδησε στα ισπανικά, στα ιταλικά (τη ναπολιτάνικη "Maruzella"), στα γραικάνικα, στα γαλλικά ("Padam Padam" της Edith Piaf, σε βροντερή εκτέλεση που έσβησε για λίγο από το μυαλό μας τις ασχήμιες του Πάνου Μουζουράκη), στα αγγλικά (τη "Martha" του Tom Waits) και στα ρώσικα, όντας σε κάθε περίπτωση χάρμα.
Στο εγχώριο μέρος των "Εξομολογήσεων" ακούσαμε τραγούδια πασίγνωστα όπως το "Σ' Ακολουθώ" του Μάνου Λοΐζου να μπαίνουν δίπλα σε απρόσμενες στιγμές, λίγο χαμένες στο βαθύ ποτάμι της ελληνικής δισκογραφίας, όπως λ.χ. το "Σαντιάγο" του Μίκη Θεοδωράκη (το είχε πει πίσω στο 1986 ο Ζωρζ Μουστακί). Και «δεδομένους» πλέον καλλιτέχνες σαν την Αρλέτα και τον Τζίμη Πανούση, αλλά όχι στις πιο προφανείς επιλογές –παίχτηκαν, αντίστοιχα, το "Η Ομίχλη Μπαίνει Από Παντού Στο Σπίτι" και η "Μάγισσα Μανούλα", σε ένα αφοπλιστικό στιγμιότυπο. Φτάσαμε πίσω στο 1934, στη "Γυφτοπούλα" του Γιώργου Μπάτη, σταθήκαμε "Απόψε Σιωπηλοί" μνημονεύοντας ξανά τον μέγα Νίκο Παπάζογλου, απολαύσαμε μια έξοχη εκτέλεση στο "Θα Με Δικάσει" στο encore, όταν επί σκηνής ανέβηκε για λίγο και ο Παναγιώτης Τσεβάς, ο οποίος βρισκόταν με φιλική παρέα σε ένα από τα τραπέζια του UpStage.
«Θα πείτε μετά και στους φίλους σας να έρθουν», είπε σε κάποιο σημείο αστειευόμενη η Μάρθα Φριντζήλα. Εγώ ωστόσο δεν αστειεύομαι καθόλου προτρέποντάς σας να πάτε οπωσδήποτε να τη δείτε. Ε, και ναι, να πάρετε και τους φίλους σας.
