Πρόσφατα, με αφορμή τον Ντέμη Ρούσσο, συζήτησα αρκετά και για τη Νάνα Μούσχουρη, η οποία έχει μάλιστα κι επικαιρότητα, καθώς αυτές τις μέρες κυκλοφόρησαν κάποιες παλιές, ανέκδοτες ηχογραφήσεις που είχε κάνει για την (εγχώρια) κρατική ραδιοφωνία.
Λατρεμένη φωνή για μένα η Μούσχουρη, από έφηβος ακόμα έψαχνα δίσκους της στο Μοναστηράκι –κι ακόμα δεν έχω βγάλει άκρη με την εκτενέστατη, αληθώς διεθνή της δισκογραφία. Τον Ιούλιο του 2008, λοιπόν, δεν υπήρχε περίπτωση να μη δώσω το παρών στο Ηρώδειο, για τη συναυλία που έκλεισε την αποχαιρετιστήρια παγκόσμια περιοδεία της: ένα τελευταίο χειροκρότημα, ήταν το λιγότερο που της όφειλα.
Νομίζω, βέβαια, ότι δεν το τήρησε τελικά αυτό το «αποχαιρετιστήρια» –αλλά δεν πειράζει. Εγώ, πάντως, τότε είπα τα αντίο μου μαζί της, αν κι αργότερα μπλέχτηκα αν θυμάμαι σωστά και με την κριτική κάποιου νέου της άλμπουμ.
Μια ανταπόκριση για τη βραδιά δημοσιεύτηκε τότε στο Avopolis και αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ, με μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.
* οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από υλικό που δόθηκε στον Τύπο από τη βραδιά στο Ηρώδειο
Η παγκόσμια, αποχαιρετιστήρια περιοδεία της Νάνας Μούσχουρη έκλεισε στο Ηρώδειο κατά τρόπο μεγαλοπρεπή μα και συγκινητικό, με τον πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή παρόντα στο ακροατήριο, όπως και μέλη της κυβέρνησης, καθώς και διακεκριμένους ξένους επισκέπτες. Κανείς μας δεν κατάλαβε, βέβαια, γιατί η πιο επιτυχημένη Ελληνίδα τραγουδίστρια στην ιστορία πήρε την απόφαση του φινάλε, με δεδομένη την αρκετά καλή κατάσταση στην οποία διατηρείται η φωνή της. Όμως υπήρξε πλήρης σεβασμός στην απόφασή της αυτή, όπως έδειξε όχι μόνο το γεγονός πως καταχειροκροτήθηκε στο τελικό αντίο, αλλά και τα δάκρυα συγκίνησης πολλών από τους θεατές.
Το Ηρώδειο ήταν ασφυκτικά γεμάτο με κόσμο, δυστυχώς όμως όχι με νέο κόσμο: φαίνεται πως για τους κάτω των 30 με 35, το αντίο μιας ερμηνεύτριας της κλάσης της Μούσχουρη δεν έλεγε και πολλά πράγματα. Εντύπωση, δε, έκανε πως στην πρώτη σειρά δεν βρίσκονταν μόνο μέλη της εγχώριας πολιτικής ηγεσίας –με προεξάρχοντα τον Πρωθυπουργό– μα και ο πρέσβης της Γαλλίας, όπως και ο δήμαρχος του Παρισιού, αλλά και ο δήμαρχος του Βερολίνου.
Ύστερα από ένα βιντεάκι-σύνοψη της 50χρονης πορείας της στο διεθνές τραγούδι, η ερμηνεύτρια έκανε την εμφάνισή της ντυμένη με ένα όμορφο κόκκινο φόρεμα, εκκινώντας το πρόγραμμα με το "Αθήνα" και με το "Τώρα Που Πας Στην Ξενιτιά", τα οποία κέρδισαν μαζικά χειροκροτήματα. Στη συνέχεια έπιασε τα πράγματα από την αρχή, ενθυμούμενη τα άσματα που μάθαινε μικρή από τη μητέρα της ("Ετίναξα Την Ανθισμένη Αμυγδαλιά", "Άϊντε Το Μαλώνω"), καθώς και διεθνείς επιτυχίες της εποχής, οι οποίες κατέφταναν στην Ελλάδα μέσω του κινηματογράφου (π.χ. το "Lili Marlen"). Κι ύστερα πέρασε στις πρώτες της συνεργασίες με τον Μάνο Χατζιδάκι ("Κάπου Υπάρχει Η Αγάπη Μου", "Το Φεγγάρι Είναι Κόκκινο"), μα και στα παρθενικά της διεθνή βήματα, χαρίζοντάς μας μια εκπληκτική εκτέλεση στο "Smoke Gets In Your Eyes", που συνόδευσε μια διήγηση για το ταξίδι της στη Νέα Υόρκη και τη συνεργασία της με τον μέγα Quincy Jones.
Το δεύτερο μέρος του προγράμματος βρήκε τη Μούσχουρη ντυμένη στα λευκά, να εγκαταλείπει τη γραμμική αφήγηση και να ξανοίγεται σε αντιπροσωπευτικά δείγματα τραγουδιών από το σύνολο του ελληνικού και διεθνούς ρεπερτορίου το οποίο υπηρέτησε με τεράστια εμπορική επιτυχία επί σειρά ετών, γενόμενη ντίβα παγκόσμιας εμβέλειας.
Είπε υπέροχα την "Ενδεκάτη Εντολή", όπως και τα "Ξύπνα Αγάπη Μου" και "Κόκκινο Γαρύφαλλο", ενώ αποθεώθηκε στα "Παιδιά του Πειραιά", στην "Παρεξήγηση" και στο "Πάμε Μια Βόλτα Στο Φεγγάρι". Η φωνή της μπορεί να μην έχει πια την έκταση της ακμής της, παραμένει όμως στιβαρή και ικανή να κινηθεί σε απαιτητικές κλίμακες, καθιστώντας τη μια τραγουδίστρια ανώτερη από πολλές νεότερές της –ακόμα και ταλαντούχες. Στο σημείο αυτό αξίζει μια αναφορά και στους μουσικούς οι οποίοι τη συνόδευσαν στο Ηρώδειο. Όλοι τους ξένοι (υπό τη διεύθυνση του Luciano Di Napoli), μα εξαιρετικά καταρτισμένοι στις απαιτούμενες πτυχές των επιλογών της βραδιάς. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ότι δεν ένιωσα στιγμή να χάνεται η «ελληνικότητα» του ρεπερτορίου, παρότι ο κυρίαρχος ενορχηστρωτικός αέρας ήταν σαφώς προσανατολισμένος προς το ευρωπαϊκό ελαφρό τραγούδι.
Όταν συνειδητοποιήσαμε ότι το πρόγραμμα έφτανε πια προς το τέλος, όρθιοι και με παρατεταμένο χειροκρότημα καλέσαμε τη Νάνα Μούσχουρη πίσω στη σκηνή. «Δεν ήθελα να σας κουράσω», μας απάντησε με σεμνότητα, χαρίζοντάς μας πρώτα το "Μίλησέ Μου" και ύστερα τα "Παιδιά Της Σαμαρίνας" - σε μια εκτέλεση που, αν και ζωντανή, στάθηκε πολύ ανώτερη της στούντιο εκδοχής του παραδοσιακού αυτού τραγουδιού, όπως είχε παρουσιαστεί στο τελευταίο της ελληνόφωνο άλμπουμ. Στο φινάλε, κατασυγκινημένη και σκουπίζοντας τα δάκρυά της που πλέον δεν γινόταν να κρύψει, μας μίλησε για τον ρόλο που έπαιξαν στη ζωή της ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Νίκος Γκάτσος και μας αποχαιρέτησε με μια θαυμάσια από κάθε άποψη εκτέλεση στο "Χάρτινο Το Φεγγαράκι": λιτή και βαθιά συναισθηματική, έφερε δάκρυα συγκίνησης σε πολλά μάτια.
Κάπως έτσι αποχαιρετήσαμε, λοιπόν, μία από τις πολύ μεγάλες τραγουδίστριες που ευτύχησε να βγάλει ο τόπος μας. Και ήταν σημαντικό ότι, ακριβώς στο αντίο της και σε μια αντικειμενικά μεγάλη (πια) ηλικία, έκανε κι εμάς τους νεότερους να συναισθανθούμε γιατί γνώρισε τις δόξες τις οποίες γνώρισε. Νομίζω, μάλιστα, ότι έτσι θα τη θυμάμαι για πάντα τη Νάνα Μούσχουρη: στη μέση της σκηνής του Ηρωδείου, συνεπαρμένη και συγκινημένη, με τα μάτια κλειστά, να χαρίζει στο "Χάρτινο Το Φεγγαράκι" όλη τη σπαραχτική δύναμη και τη συντριβή που το διακρίνει.
