Ασφαλώς και ξέραμε όλοι ότι ο Μίκης Θεοδωράκης είχε φτάσει κοντά στη στιγμή του μεγάλου αποχαιρετισμού. Ωστόσο ήταν αδύνατον να μην λυπηθείς ακούγοντας τα νέα του θανάτου του. Έτσι γίνεται όταν φεύγει ένα τέτοιο Μέγεθος –και το αξίζει.
Βρέθηκαν βεβαίως κι εκείνοι (πάντα βρίσκονται) που θεώρησαν ότι ήταν κατάλληλη η στιγμή για κάποιο «ναι, αλλά...», για να θυμηθούν π.χ. κάτι άτοπο που είχε κάνει ή πει ως δημόσιο πρόσωπο. Ή για να μας ενημερώσουν για το πού στέκονται στο δίπολο Χατζιδάκις-Θεοδωράκης, το οποίο, εάν δεχτούμε ότι όντως υφίσταται σε κάποιες έστω διαστάσεις της πολυπρόσωπης παρουσίας τους στα ελληνικά πράγματα του 20ου αιώνα, είναι πλέον βαρετό (νομίζω) ακόμα και για τους έντεχνους.
Ειλικρινά, δεν ξέρω τι να σχολιάσω απέναντι σε τέτοιες τοποθετήσεις. Θα φανώ ευγενής και θα γράψω απλά ότι θα τους φανεί χρήσιμο να στοχαστούν περισσότερο πάνω στη διεθνή έννοια του τάιμινγκ. Ίσως και στο τι μπορεί να σημαίνει τελικά για τη συγκρότηση μιας προσωπικότητας όταν αυτό που λες καταλήγει να φανερώνει περισσότερα πράγματα για σένα, παρά για το πρόσωπο για το οποίο μιλάς.
Τέλος πάντων. Για τον Μίκη Θεοδωράκη υπάρχουν τόσα να γράψεις, ώστε είναι καλύτερα να αρκεστείς σε πολύ λίγα, εφόσον δεν στήνεις κάποιο βιβλίο, αλλά αποχαιρετισμό σε ένα blog. Εκ προοιμίου, μπροστά στο Μέγεθος που λέγαμε, το ύστατο χαίρε σου θα είναι μικρότερο.
Χωρίς λοιπόν περισσότερα λόγια, ακολουθεί η συνέντευξη που του είχαμε πάρει πίσω στο 2008 με τον φίλο και (τότε) συνάδελφο στα μουσικοκριτικά Διονύση Κοτταρίδη. Είχε δημοσιευτεί στο Avopolis, αναδημοσιεύεται τώρα εδώ με μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.
Η συνέντευξη αυτή δεν θα είχε συμβεί δίχως την πολύτιμη βοήθεια της Μαρίας Φαραντούρη, η οποία ανέλαβε για χάρη μας την απαραίτητη διασύνδεση. Από εκεί και πέρα, βέβαια, την απόφαση την πήρε ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης –και το ότι δέχτηκε, στάθηκε μία από τις μεγάλες χαρές της επαγγελματικής μου διαδρομής. Πλέον, αποτελεί κι έναν μικρό, προσωπικό θησαυρό.
Πρόσφατα, η Legend Classics κυκλοφόρησε δύο CD με μια πλευρά του έργου σας λιγότερο γνωστή στο ευρύτερο κοινό, αυτή δηλαδή που αφορά τη δουλειά σας πάνω στη μουσική δωματίου. Θεωρείτε ότι πρόκειται για μια πλευρά πιο «δύσκολη» για τον κόσμο που σας έμαθε από τα τραγούδια σας;
Ασφαλώς. Στη χώρα μας, δυστυχώς, δεν έχει γίνει ακόμα σοβαρή προσπάθεια για να γνωρίσει το πλατύ κοινό τη συμφωνική μουσική. Και φυσικά απολύτως καμιά για τη διάδοση της μουσικής δωματίου, η οποία, κατά κάποιον τρόπο, αποτελεί την πεμπτουσία της. Πράγματι, εδώ ο συνθέτης πρέπει να είναι απολύτως ουσιαστικός χωρίς να διαθέτει τα ηχοχρώματα της μεγάλης ορχήστρας: συμπυκνωμένος, καίριος, λόγω ακριβώς της μεγάλης λιτότητας των μέσων που διαθέτει.
Έχει ακουστεί ότι ο βιρτουόζος του βιολιού Γιώργος Δεμερτζής, ο οποίος συμμετείχε τόσο στο άλμπουμ Μουσική Δωματίου I όσο και στο II, δουλεύει και σε μία τρίτη «συνέχεια». Να αναμένουμε λοιπόν κι άλλες κυκλοφορίες στο μέλλον, γύρω από το ρεπερτόριό σας το οποίο βρίσκεται εγγύτερα σε ό,τι ονομάζουμε κλασική μουσική;
Αυτή ακριβώς τη στιγμή που μιλάμε, ο Γιώργος Δεμερτζής τελείωσε με τους συνεργάτες του την ηχογράφηση των έργων μου "Σεξτέτο" (για φλάουτο, πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων), "Ελικών" (για πιάνο και κουαρτέτο) και "Χορός Ασίκικος" (για σόλο τσέλο), που θα κυκλοφορήσουν προσεχώς. Επίσης η Τατιάνα Παπαγεωργίου, από τη μεριά της, τελειώνει την ηχογράφηση των απάντων του πιανιστικού μου έργου, που θα κυκλοφορήσουν κι αυτά σε δύο ή τρία CD.
Αρκετοί Γερμανοί μουσικοί έχουν επίσης σκύψει πάνω στο έργο σας τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, έχουν υπάρξει και δουλειές σας μαζί τους, σαν π.χ. το άλμπουμ Mikis (Peregrina, 1997), οι οποίες είναι ελάχιστα γνωστές στην Ελλάδα. Τι είναι αυτό που τράβηξε την προσοχή των Γερμανών; Και γιατί δουλειές σαν το Mikis ή το Poetica (1996) πέρασαν τόσο απαρατήρητες στην ίδια σας τη χώρα;
Μπορώ να πω ότι η Γερμανία, με τη μεγάλη μουσική της παράδοση και τους εξαίσιους μουσικούς της, αποτελεί έναν μικρό παράδεισο για τη μουσική μου. Και δεν είναι μόνο αυτά τα δύο έργα ο μοναδικός καρπός των σχέσεών μας. Κι εγώ προσωπικά, επιπλέον, έχω δώσει εκεί εκατοντάδες συναυλίες με όλα τα είδη της μουσικής μου, με συνεργάτες κυρίως Γερμανούς μουσικούς.
Και είναι γεγονός ότι όλη αυτή η δραστηριότητά μου (και όχι μόνο στη Γερμανία) παραμένει άγνωστη στην Ελλάδα. Κατατοπιστικές πληροφορίες για τα έργα μου που παίχτηκαν, παίζονται και κυκλοφορούν εδώ και δεκαετίες σε δίσκους και CDs στη Γερμανία μπορούν να βρεθούν στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://s221292458.online.de/Sites/Meine-Theodorakis-Konzerte.php
Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στις τελικές διορθώσεις για την προσεχή κυκλοφορία δύο δίσκων με 33 τραγούδια μου από την εταιρία Legend, με βασική ερμηνεύτρια τη Γλυκερία. Ο τίτλος του είναι Ζεϊμπέκικα-Ασίκικα-Απτάλικα-Χασάπικα και περιλαμβάνει τα λιγότερο γνωστά ή και άγνωστα τραγούδια αυτού του είδους, από το 1960 έως σήμερα. Συμμετέχει η Λαϊκή μου Ορχήστρα και πρέπει να πω ότι είμαι ενθουσιασμένος από το αποτέλεσμα.
Ήδη από την εφηβεία, πλάσατε μια προσωπική θεωρία για τη Συμπαντική Αρμονία, η οποία άγγιξε αρκετούς ανθρώπους έκτοτε, με αποτέλεσμα να γίνει ακόμα και θέμα διεθνές συμποσίου του Πανεπιστημίου Κρήτης, τον Μάρτιο του 2006, αλλά και επίκεντρο διαφόρων άλλων εκδηλώσεων. Σε πολλά νέα παιδιά, όμως, παραμένει κάτι το ολότελα άγνωστο. Πώς θα τη σκιαγραφούσατε, συνοπτικά, αν σας ρωτούσε π.χ. σχετικά κάποιος έφηβος;
Αναφέρθηκα για πρώτη φορά στο θέμα αυτό στον πρώτο τόμο της αυτοβιογραφίας μου Οι Δρόμοι του Αρχάγγελου, μ' έναν τρόπο σαν να είχα απέναντί μου κάποιον έφηβο. Δηλαδή απλά και κατανοητά. Μήπως μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το κείμενο αυτό; Θα χαιρόμουν πάντως αν επιχειρούσατε εσείς να την αναλύσετε και να την εξηγήσετε με τον δικό σας τρόπο, που οπωσδήποτε βρίσκεται πολύ πιο κοντά από μένα στη σύγχρονη νεολαία.
Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει ένας μίτος της ελληνικής μουσικής που ξεκινάει από την αρχαία Ελλάδα, περνάει από το Βυζάντιο και φτάνει στις μέρες μας, πόσο αισιόδοξος είστε για το μέλλον του;
Αυτό εξαρτάται από σας, τους νεότερους, που έχετε ήδη πάρει τη σκυτάλη του μέλλοντος στα χέρια σας. Εμείς ακουμπήσαμε όσο γινόταν πιο βαθιά και πιο πλατιά επάνω σε όσα μας κληρονόμησαν οι προηγούμενες γενιές, προσπαθώντας τόσο να τα αξιοποιήσουμε, όσο και να τα εμπλουτίσουμε. Φυσικά, για να κάνει κανείς κάτι τέτοιο, θα πρέπει, αφού γνωρίσει το σύνολο της εθνικής κληρονομιάς, να την αγαπήσει και να την πιστέψει και να είναι περήφανος για εκείνη.
Σε παλιότερη συνέντευξή σας, στην ερώτηση τι σημαίνει για σας να είστε Έλληνας, έχετε δηλώσει:
«Πρώτον να είμαι ελεύθερος και δεύτερον να μισώ και να πολεμώ τη βία και την αδικία σε οποιαδήποτε μορφή της μέσα κι έξω από τη χώρα μου. Να έχω πίστη στον άνθρωπο και στις μεγάλες διανοητικές του δυνατότητες, έτσι που να μη γίνομαι δούλος βασιλιάδων και Θεών. Γιατί ξέρω από πού έρχομαι, γιατί έρχομαι και πού πάω».
Ο μέσος Έλληνας των ημερών μας, πόσο κοντά βρίσκεται στην παραπάνω περιγραφή;
Θέλω να πιστεύω ότι ο πυρήνας του Έλληνα παραμένει αλώβητος. Και δεν με επηρεάζουν οι διάφορες «μόδες» που κυριαρχούν –ειδικά σε περιόδους παρακμής. Το κακό με μας είναι ότι ο Έλληνας βγάζει στην επιφάνεια τον καλό εαυτό του μονάχα όταν αισθανθεί ότι είναι στριμωγμένος. Όταν βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο…
Ως ένας άνθρωπος που έχει ζήσει την Αριστερά σε όλες της τις εκφάνσεις μεταπολεμικά και έχετε διακριθεί για την ανεξαρτησία σας απέναντι στους δογματισμούς της, βλέπετε με αισιοδοξία τη συσπείρωση ενός νεανικού και ανήσυχου κόσμου γύρω από τον Συνασπισμό του Αλέξη Τσίπρα; Ή πιστεύετε ότι πρόκειται για παροδικό φαινόμενο;
Γνώρισα προ ημερών τον Αλέξη Τσίπρα και οι εντυπώσεις μου είναι πολύ θετικές. Νομίζω ότι πιστεύει αυτά που λέει και που κάνει. Επιπλέον, λόγω και της ηλικίας του, βρίσκεται πολύ κοντά στη σημερινή πραγματικότητα. Οι διαφωνίες μου μαζί του σε ζωτικά θέματα είναι βέβαια μεγάλες –και του τις είπα. Ποιος έχει δίκιο; Η ζωή θα δείξει…
Πιστεύετε, σε διεθνές επίπεδο, στη νεολαία του 21ου αιώνα; Ή τη βλέπετε να χάνεται στην τηλεόραση, στο ίντερνετ και στις εργασιακές επιταγές του νεοφιλελευθερισμού;
Δεν είναι μόνο η σύγχρονη νεολαία, αλλά όλοι οι άνθρωποι που προβληματίζονται από τη σημερινή πραγματικότητα. Από μια διαφορετική σκοπιά, όμως, θεωρώ ότι αυτή είναι η γοητεία της ζωής: να προχωρά με γρίφους. Σαν τον Οιδίποδα, ο Άνθρωπος σε κάθε του βήμα βρίσκεται μπροστά σε μια καινούρια Σφίγγα. Και το χειρότερο είναι ότι, αν κατά τύχη λύσει το νέο αίνιγμα, τον περιμένουν νέες συμφορές. Ίσως αυτή η πορεία να είναι η αληθινή Μοίρα του Ανθρώπου.
