Σαβίνα Γιαννάτου - συνέντευξη (2008)

Καθόλου καλά δεν οδεύει ο μήνας ως προς το θέμα του κορωνοϊού και ενόψει Δεκαπενταύγουστου το σχετικό άγχος μεγαλώνει, αφού «παραδοσιακά» αυτή είναι η περίοδος που οι περισσότεροι διαφεύγουν κάπου στην ύπαιθρο για διακοπές.

Παρά ταύτα, οι λίγες φετινές συναυλίες συνεχίζουν την προσπάθειά τους για μια διαφορετική νότα σε αυτήν την ανησυχητική πραγματικότητα. Σήμερα Παρασκευή 14 και αύριο Σάββατο 15 του μήνα, για παράδειγμα, η Σαβίνα Γιαννάτου θα εμφανιστεί live –και με όλα τα απαραίτητα μέτρα– με τους Primavera Εn Salonico στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου· όπου και θα παρουσιάσουν ένα πρόγραμμα «με τραγούδια για το νερό και την έρημο, για τη ζωή και τον θάνατο, τη γονιμότητα, τη μαγεία, την επιθυμία, τον εξαγνισμό», έχοντας ως καλεσμένη τη Lamia Bedioui από την Τυνησία.

Τη Σαβίνα Γιαννάτου τη συνάντησα για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2008, λίγο μετά τις γιορτές. Ήπιαμε καφέ στο Βοξ, στα Εξάρχεια –τότε που λειτουργούσε ακόμα ως κατάστημα– και κουβεντιάσαμε για τον δίσκο της Μουσική Δωματίων· μία από τις σπουδαιότερες εγχώριες δουλειές για τη δεκαετία των '00s, κατά τη γνώμη μου, η οποία συνάντησε όμως αντιξοότητες για να πραγματωθεί. Η συνέντευξη πρωτοδημοσιεύτηκε στο τότε Avopolis Greek και αναδημοσιεύεται τώρα εδώ με μικρές, αισθητικής φύσης αλλαγές, με αφορμή τις επικείμενες συναυλίες στην Επίδαυρο.

* Οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από το promo υλικό που δόθηκε στον Τύπο: η πρώτη είναι φετινή, ανήκει στην Πηνελόπη Γερασίμου και διατέθηκε από το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, ενώ η δεύτερη του 2007, από το στοκ της Lyra για την προώθηση της Μουσικής Δωματίων.

Όταν άκουσα το άλμπουμ Μουσική Δωματίων, σκέφτηκα ότι γυρίζεις σελίδα στη διαδρομή σου. Είναι έτσι;

Δυστυχώς δεν γυρίζω σελίδα. Δυστυχώς με την έννοια ότι η Μουσική Δωματίων, όπως και κάθε τι άλλο που έχω κάνει μόνη μου –σαν το Rosa Das Rosas (2000), ας πούμε– πάει παράλληλα με τα υπόλοιπα πράγματα. Οπότε σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να πω ότι γυρίζω σελίδα. Αλλά σίγουρα ο συγκεκριμένος δίσκος δείχνει κάτι: ότι θέλω μια πιο προσωπική έκφραση, όπως και το πώς προχωράω εγώ σε αυτόν τον χώρο. 

Δεν έχω νομίζω τη δυνατότητα να γυρίσω σελίδα, να πω δεν κάνω πια τα άλλα και θα κάνω αυτό· αν και κάτι τέτοιο μπορεί ξέρεις να είναι και καλό. Γιατί είμαι και εκείνα μαζί. Απλώς καλό είναι, πιστεύω, να υπάρχει και μια ισοτιμία σε ό,τι κάνεις, ώστε να μη χρειάζεται να δίνεις αγώνα αν θέλεις να βγάλεις κάτι τόσο προσωπικό, όπως η Μουσική Δωματίων. Για μένα έχει μεγάλη σημασία η σχέση μεταξύ έναρθρου και άναρθρου λόγου, είναι άλλωστε κάτι που το κάνω στους αυτοσχεδιασμούς εδώ και χρόνια.

Χρειάστηκε δηλαδή αγώνας ώστε να εκδοθεί η Μουσική Δωματίων;

Ευτυχώς, επειδή είχα καλή σχέση με τη Lyra, δεν χρειάστηκε αγώνας. Δήλωσα απλά ότι ήθελα να το κάνω και ρώτησα πόσα λεφτά θα μπορούσαν να μου δώσουν. Και κάναμε μια αρχική συμφωνία, να μην ξεφύγω πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό. Νομίζω βασικά ότι κανείς δεν ήθελε τη Μουσική Δωματίων. Υπάρχει και η άποψη ότι, αφού κάνεις τόσο καλά τα άλλα, τι το θέλεις αυτό; Απλώς δεν μου έφεραν αντίρρηση –και το θεωρώ σημαντικό. Γιατί διαφορετικά θα ψαχνόμουν πολύ για να το κυκλοφορήσω και είναι μια πολύ απογοητευτική διαδικασία. Την έχω ξαναπεράσει για το Rosa Das Rosas: δεν στο βγάζει κανείς και νιώθεις ότι αδυνατείς να επικοινωνήσεις.

Αφορμή για το άλμπουμ στάθηκε το παλιό τραγούδι του Γιώργου Μουζάκη "Κάποιο Δειλινό" (1967), έτσι δεν είναι;

Όταν αποφάσισα να μπω στο στούντιο για να κάνω κάτι, δεν το είχα στο μυαλό μου. Αλλά, με το που μπήκα, ήταν το πρώτο που μου ήρθε, μαζί βέβαια με τους αυτοσχεδιασμούς. Και άρχισα μετά να κοιτάζω τις παλιές μου εκπομπές από το Τρίτο Πρόγραμμα, για να βρω τι με συγκινεί.

Το συγκεκριμένο τραγούδι το έχεις σε δύο εκτελέσεις και το λες και στις δύο με πολύ ιδιαίτερο τρόπο, σαν να σιγοψιθυρίζεις κάτι. Πώς πιστεύεις ότι θα αντιδρούσε ο γνωστός για τον οξύθυμο και αθυρόστομο χαρακτήρα του Μουζάκης, αν ζούσε ακόμα και το άκουγε;

(γέλια) Δεν έχω ξέρεις καμία εικόνα για τον Μουζάκη! Ξέρω μονάχα ότι έγραψε τον ύμνο του Παναθηναϊκού. Δεν ξέρω, θέλω να πιστεύω ότι θα του άρεσε που ένας άνθρωπος από έναν τελείως διαφορετικό χώρο, με άλλη ηλικία και άλλα βιώματα, καταπιάστηκε με ένα τραγούδι του που, για μένα τουλάχιστον, είναι πολύ παλιό. Δεν νομίζω βέβαια ότι θα τρελαινόταν κιόλας να το ακούει... 

Πάνω από το "Κάποιο Δειλινό" έχω βάλει εντωμεταξύ μια μελωδία η οποία είναι ο "Επιτάφιος Του Σείκιλου", ένα από τα λίγα σωζόμενα αρχαία ελληνικά τραγούδια, γιατί οι στίχοι του λένε στην ουσία ακριβώς τα ίδια πράγματα. Στην αρχή μάλιστα είχα προσθέσει και τα αρχαία λόγια, αλλά έπειτα αποφάσισα να τα αφαιρέσω και να αφήσω μόνο τη μελωδία να παραπέμπει εκεί. Οι δύο εκτελέσεις οφείλονται στο ότι σκέφτηκα πως το τραγούδι αυτό έχει δύο όψεις: μία που ξορκίζει τον θάνατο και μία που έχει μια θρησκευτικότητα, μοιάζοντας δηλαδή πράγματι με επιτάφιο. 

Και δίπλα στον Μουζάκη βάζεις και τον Γιάννη Αγγελάκα, διασκευάζοντας το "Σ' Ένα Ανοιξιάτικο Λιβάδι"...

Η αλήθεια είναι ότι δεν το διασκεύασα, το είπα όπως ακριβώς το είπε ο Αγγελάκας. Βέβαια, όταν το άκουσε ο Γιάννης, μου είπε «Σαβίνα, δεν είχα καταλάβει ότι ήταν έτσι η μελωδία»! Ήθελα ξέρεις να βάλω και τον Γιάννη να τραγουδήσει στον δίσκο, αλλά, όταν άκουσε το "Σ' Ένα Ανοιξιάτικο Λιβάδι", το σκεφτήκανε μαζί με τον Νίκο τον Βελιώτη και μου είπε όχι. Θεώρησε πως το έλεγα καλύτερα μόνη μου. 

Σε ανησύχησε καθόλου, όταν έφτιαχνες το άλμπουμ, αν θα το έπαιζαν τα ραδιόφωνα; Γιατί ανατρέπεις με αυτό μια εικόνα που έχουν για σένα τα τελευταία χρόνια τόσο τα μουσικά ΜΜΕ, όσο και μια σημαντική μερίδα του κοινού –μέσα από δουλειές όπως π.χ. τα Σεφαραδίτικα, τα μεσογειακά ή το χατζιδακικό Πάω Να Πω Στο Σύννεφο...

Η βασική μου έγνοια ήταν να βγει το άλμπουμ. Φοβόμουν πολύ ότι δεν θα μπορούσα να το βγάλω καθόλου. Μετά θα έβλεπα για τα υπόλοιπα. Παρ' όλα αυτά, μπαίνει στο ραδιόφωνο. Όχι πολύ συχνά βέβαια, αλλά έχει τύχει να ακούσω ακόμα και το "Παιδί Και Οι Ληστές". Κοίταξε, κάποιες εκπομπές υπάρχουν –αυτοί οι οποίοι είναι να πληροφορηθούν και να ενδιαφερθούν για τη Μουσική Δωματίων, θα το κάνουν. Ας είναι και πέντε άνθρωποι. 

Όσο για το κοινό, πράγματι, μου έτυχε και η περίπτωση ενός φίλου, ο οποίος ήρθε και μου είπε «Σαβίνα, δεν μπορώ να το ακούσω αυτό το πράγμα». Άλλοι πάντως ένιωσαν να τους απελευθερώνει το υλικό –και το χάρηκα. Είναι πολύ πιο σημαντικό. Είναι και για μένα ένα θέμα βέβαια αυτό που λες, ότι ο κόσμος με ξέρει από διαφορετικές μου δουλειές. Είμαι όμως και αυτό. Κι αν υπήρχε περισσότερη ενθάρρυνση, θα έβγαζα πιο συχνά στη δισκογραφία και αυτό μου το κομμάτι.  

Παρακολουθείς γενικά τι γίνεται στον χώρο της ελληνικής μουσικής; 

Όχι, δεν ξέρω τι γίνεται, σχεδόν τίποτα. Ξέρω τους Neon, που κάνουν ηλεκτρονική μουσική και βλέπω μεγάλη κινητικότητα στον χώρο των συγκροτημάτων· είχα πάρει μάλιστα και το άλμπουμ των Mary And The Boy. Νομίζω επίσης ότι υπάρχουν πολύ καλές γυναικείες φωνές στον έντεχνο/παραδοσιακό χώρο. Ο Νίκος Μαμαγκάκης, ας πούμε, περιστοιχίζεται από καταπληκτικές φωνές. Η Ευτυχία Μητρίτσα είναι μια τέτοια περίπτωση: με πολύ καλές δυνατότητες, ολόσωστη, που ξέρει και μουσική, καθώς είναι καθηγήτρια μουσικής σε σχολείο. Είχε εμφανιστεί ή πέρυσι ή πρόπερσι στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, λέγοντας ένα τραγούδι της Στέλλας Γαδέδη.

Θεωρείς ότι στο εξωτερικό, όπου έχεις βγει με επιτυχία, θα μπορούσες να κάνεις περισσότερα πράγματα από ότι εδώ;

Όλα νομίζω μπορώ να τα κάνω κι εδώ, μα σε άλλη κλίμακα. Ο αυτοσχεδιασμός είναι κάτι το οποίο θα μπορούσα να το έχω εξελίξει πολύ έξω και δεν το έχω κάνει. Δεν με ξέρουν να φανταστείς έξω ως αυτοσχεδιάστρια. Είχα παίξει μια φορά με τον κοντραμπασίστα Barry Guy, ο οποίος είναι πολύ γνωστός στη free jazz –μου είχαν ζητήσει να παίξω εγώ τραγούδια κι εκείνος να αυτοσχεδιάζει. Και όταν συναντηθήκαμε και τον ρώτησα αν ήθελε να αυτοσχεδιάζαμε μαζί, μου είπε πως δεν ήξερε ότι υπήρχε και αυτή μου η πλευρά. Και καταλήξαμε να βγούμε και να αυτοσχεδιάσουμε, χωρίς καθόλου τραγούδια. Θα είχε λοιπόν σημασία για μένα να δικτυωθώ στον χώρο αυτόν. Αλλά είναι κάτι που πρέπει να το κάνω ολομόναχη, ενώ συνήθως το κάνει ένας μάνατζερ. Κι εγώ είμαι λίγο αδρανής.

Πιστεύεις όμως ότι στο εξωτερικό δέχονται εύκολα κάτι από την Ελλάδα που δεν τοποθετείται κάτω από την «ethnic» ταμπέλα;

Ο λόγος που βγαίνω στο εξωτερικό είναι ακριβώς αυτός. Τα ρεμπέτικα ας πούμε τραγούδια τα καταλαβαίνουν, είναι λίγο-πολύ όπως είναι για εμάς τα fados της Πορτογαλίας. Θυμάμαι όμως ότι, όταν είχα βάλει σε κάποιους να ακούσουν Διονύση Σαββόπουλο, δεν καταλάβαιναν τίποτα, δεν μπορούσαν να δουν γιατί τον θεωρούσα σημαντικό. Και όταν κάποτε τραγουδούσα εδώ τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι και είχα εντάξει σε αυτά και τα Reflections, μια ξένη καλλιτέχνιδα η οποία είχε έρθει να παρακολουθήσει το πρόγραμμα, μου είπε στο τέλος «μου άρεσαν όλα, εκτός από τα αγγλόφωνα». Αυτά δηλαδή που εγώ τα αγαπούσα τόσο πολύ, που είχα μεγαλώσει μαζί τους και που τα θεωρούσα το τέλειο, εκείνη δεν τη συγκινούσαν.