Mary Chapin Carpenter - The Age Of Miracles [δισκοκριτική, 2010]

Μια κριτική μου από το 2010 στο άλμπουμ «The Age Of Miracles» της Mary Chapin Carpenter, ένα από τα ωραιότερα στην ιδιαίτερη καριέρα που έχει σκαρώσει η δημιουργός από το Νιού Τζέρσεϊ στις παρυφές της country και της σύγχρονης folk τραγουδοποιίας. Μην πιστεύετε τα Paste και Under The Radar που το έθαψαν, ενώ δοξάζουν την κάθε indie σταρλέτα του βαθιού χασμουρητού.

Όπως κι άλλα μου κείμενα της ίδιας περιόδου, η κριτική αυτή πρωτοδημοσιεύτηκε στο Avopolis, του οποίου ήμουν τότε αρχισυντάκτης. Αναδημοσιεύεται τώρα εδώ με μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.

* η κεντρική φωτογραφία προέρχεται από συναυλία της Carpenter το 2010 κι έχει δημοσιευτεί δίχως credit

Μου αρέσουν οι δίσκοι που σε αφήνουν να τους ανακαλύψεις σιγά-σιγά, γουλιά τη γουλιά. Γιατί δεν παίζουν το fast & furious παιχνίδι της εποχής: λίγο δράση εκεί, λίγο σασπένς παρακάτω, μια «διαφορετική» ενορχήστρωση εδώ για να κάνεις «ααα!», μια παραγωγάρα να φυσάει μήπως και εντυπωσιαστείς και δεν προσέξεις ότι δεν υπάρχουν και πολλά στις συνθέσεις. Μου αρέσουν, γιατί απαιτούν πράγματα και από σένα. Να κοιμηθείς μαζί τους, να μάθεις τα χούγια τους, να αισθανθείς τον παλμό των ρυθμών τους και το βάρος των λέξεων και της εκφοράς τους, να αργήσεις στα ραντεβού σου απλά γιατί τους ακούς. Να τους αγαπήσεις, για να μη λέμε πολλά. 

Το «Age Of Miracles» της Mary Chapin Carpenter είναι, λοιπόν, ένας τέτοιος δίσκος. Χωρίς να πρόκειται για τη δισκάρα για την οποία θα γραφτούν διθύραμβοι, είναι ένας ήσυχος δυναμίτης. Σαν τα σιγανά ποταμάκια που το ρητό σ' έχει μάθει να τα φοβάσαι: μπαίνεις να βρέξεις λίγο τα πόδια σου και για πότε σ' έχει παρασύρει το ρέμα, ούτε που το αντιλαμβάνεσαι. 

Είναι παλιά γνώριμη η Carpenter –και σε μένα και στη δισκογραφία. Τη βρίσκεις στην ταμπέλα «country», όμως, αν και ξεκίνησε όντως από εκεί, είναι εδώ και χρόνια κάτι πολύ παραπάνω: από το «Time*Sex*Love» του 2001 κι έπειτα,  ποιεί (στην ουσία) σύγχρονη αμερικάνικη τραγουδοποιία, στην παλέτα έκφρασης της οποίας ενυπάρχουν και country αναφορές, όπως και folk στοιχεία. Δημιουργώντας έναν ήχο που, τελικά, υπερβαίνει τον ορίζοντα του τι ορίζεται ως country. Μάλιστα, με το προηγούμενο άλμπουμ της «The Calling» (2007) έφτασε σε νέα καλλιτεχνικά ύψη, τα οποία και υπερασπίζεται πειστικότατα στο φετινό πόνημα. Μη σας πω, δε, ότι τα επεκτείνει και λιγάκι. 

Η συνταγή μοιάζει απλή: ηλεκτρικές κι ακουστικές κιθάρες, μπάσο, ντραμς κι άλλα κρουστά, πιάνο, ενίοτε τσέλο, μάντολα, ένα wurlitzer. Οικεία πράγματα, αλλά όχι και απλά. Μένοντας στο πνεύμα των τραγουδοποιών, η Carpenter βάζει τις συνθέσεις να υπηρετήσουν τα λόγια. Να τα ντύσουν, να ταιριάξουν τα χνώτα τους, να βρουν τις κατάλληλες ατμόσφαιρες και τα μαγικά εκείνα «τόσο/όσο». Και πετυχαίνει σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις να βγάλει το αποτέλεσμα που θέλει –άσχετα, τώρα, αν αυτό είναι ή όχι ενδιαφέρον καλλιτεχνικά. Επιπλέον, αποτελεί και η ίδια μέλος της καλοκουρδισμένης ορχήστρας της (είναι ικανότατη κιθαρίστρια), κάτι που σαφώς τη βοηθάει. 

Έτσι, ό,τι ακούγεται απλό και γνώριμο, είναι συνάμα και ποτισμένο με τη βαθύτερη εκείνη φλόγα που ανάβει όταν η μουσική συναντά τον λόγο και δημιουργείται το τραγούδι. Αν το σκεφτείτε μέσω μιας τέτοιας οδού, οι τραγουδοποιοί της Δύσης είναι ό,τι πιο κοντινό διαθέτει ο μουσικός της πολιτισμός στις λαϊκές παραδόσεις της Ανατολής –συμπεριλαμβανομένης της δικής μας. Πιο κοντά βρίσκεται η Carpenter στον Βασίλη Τσιτσάνη, δηλαδή, παρά στον Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ. Όσο κι αν κάτι τέτοιο βγάζει ορισμένους από τα ρούχα τους. 

Το «The Age Of Miracles» είναι γεμάτο από γερά τραγούδια. Προσωπικές εξομολογήσεις με πανανθρώπινο χαρακτήρα, ψίθυροι ικανοί να ακουστούν σαν βροντή, μνήμες και βιώματα που, χωρίς να είναι δικά σου, μπορούν να κόψουν σαν απότομη ξυραφιά σε φρέσκο από γένια μάγουλο. 

Μπορείς να δεις κι εσύ στο φαντασιακό σου τους κίτρινους τοίχους του εργοστασίου του "4 June 1989"· να προσυπογράψεις ότι η αγάπη είναι ο μεγαλύτερος εξαπατητής, καθώς περπατάς στο Παρίσι με το ζευγάρι του "Mrs. Hemingway"· να μοιραστείς το ερώτημα για την πηγή της ελπίδας σε μια αβέβαιη ζωή, που κάνει τη σε διάσταση σύζυγο του "I Put My Ring Back On" να ξαναβάλει το δαχτυλίδι στο δάχτυλό της –συγχωρώντας, μα μη ξεχνώντας· να σου κοπεί η ανάσα καθώς αναλογίζεσαι ότι όλα όσα αγαπάς μπορεί και να χαθούν, αφήνοντάς σε να αναμετρηθείς με απύθμενα βάθη, όπου η μόνη αλήθεια είναι το carpe diem των Λατίνων. Και να παραδεχτείς, χωρίς δάκρυα και υστερίες, ότι, πράγματι, μπορεί να είμαστε ικανοί να πετάμε στο Διάστημα και να πατάμε στο Φεγγάρι, αλλά σε αυτήν την Εποχή των Θαυμάτων υπάρχουν μερικά μικρά, καθημερινά πράγματα τα οποία είναι πολύ πιο δύσκολα. 

Τα τραγούδια της Mary Chapin Carpenter ίσως να μη σας αφορούν, ίσως να τη βαριέστε (ερμηνεύτρια είναι, όχι φωνάρα), ίσως να βρίσκετε πολύ αμερικάνικους αυτούς τους ήχους –αν κι εδώ θα μου επιτρέψετε μια ένσταση, ότι κάτι americana δημιουργοί αποθεώνονται με περισσή ευκολία έτσι και πετάξουν δυο ή τρία ψωριάρικα κόκαλα «εναλλακτικότητας» δίπλα στις country ατμόσφαιρες. Όμως, πέραν γούστων, του δικού μου που βρίσκει το «Age Of Miracles» ένα μικρό φθινοπωρινό αριστούργημα και του δικού σας, που μπορεί, όπως είπαμε, να βαριέται, υπάρχει και η πραγματικότητα ενός πολύ καλού δίσκου, ο οποίος άνετα καπαρώνει μια θέση στους πιο αξιόλογους του 2010. 

Bill Gaither & Homecoming Friends - ανταπόκριση (2009)

Μία από τις πιο ιδιαίτερες συναυλίες που έτυχε να παρακολουθήσω στα χρόνια της επαγγελματικής μου ενασχόλησης με τη μουσική δημοσιογραφία, ήταν αυτή του Bill Gaither –θρύλου των λευκών, southern gospel– στο «ACS Κέντρο Τεχνών» στο Χαλάνδρι, τον Οκτώβριο του 2009. 

Δεν πήγα τυχαία ή από περιέργεια να τον δω, μάλιστα: σε μια φάση της ζωής μου ανέπτυξα έντονο ενδιαφέρον τόσο για τη λευκή, όσο και τη μαύρη πλευρά του συγκεκριμένου ήχου και συγκέντρωσα και κάποιο δισκογραφικό υλικό, σε χρόνια που κάτι τέτοιο δεν ήταν τόσο εύκολο, καθώς απαιτούσε παραγγελίες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες πλήρωνα με international money orders. 

Ένα πράγμα δεν μπορώ να θυμηθώ, μόνο: τι στο καλό έγινε η συνέντευξη που πήρα στον Gaither λίγο πριν την έναρξη της συναυλίας, την οποία αναφέρω και στο τέλος της ανταπόκρισής μου γι' αυτήν. Η οποία πρωτοδημοσιεύτηκε, τότε, στο Avopolis και αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ –με ορισμένες μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.

* οι φωτογραφίες προέρχονται από τη βραδιά και ανήκουν στη Δάφνη Ανέστη

Όπως λέγαμε και με τη φωτογράφο της βραδιάς, Δάφνη Ανέστη, φεύγοντας από το «ACS Κέντρο Τεχνών» στο Χαλάνδρι, για πρώτη φορά βρεθήκαμε σε μια συναυλία όπου δεν υπήρχε ούτε ένας γνωστός από το σινάφι. Κρίμα, γιατί ο Bill Gaither με τη μπάντα του ή/και με τους καλεσμένους του άγγιξαν υψηλά αισθητικά στάνταρ, δείχνοντάς μας τo πιο φινετσάτο πρόσωπο της λευκής gospel παράδοσης της Αμερικής. Υπήρξαν, βέβαια, και τα σημεία όπου το χριστιανικό κήρυγμα άφηνε πίσω του τη μουσική –όμως τα όρια της πολυδιαφημιζόμενης «ανοχής στο διαφορετικό» εκεί ακριβώς δεν δοκιμάζονται; Όταν πρέπει, δηλαδή, να συνυπάρξεις με πράγματα που ίσως και να σε ενοχλούν; 

Για να πιάσω τα πράγματα από μια αφετηρία, πάντως, το «ACS Κέντρο Τεχνών» στο Χαλάνδρι είναι ένας χώρος ο οποίος θα έπρεπε να φιλοξενεί πιο συχνά συναυλίες: άνετος, ευρύχωρος, με ικανοποιητική ακουστική και σε απόσταση περπατήματος από το μετρό. Πολύ καλή, επίσης, στάθηκε και η διοργάνωση της συναυλίας, αφού αποδείχθηκε επαγγελματική σε όλα της, όχι όμως και ψυχρά μανατζερίστικη: τα λόγια του υπεύθυνου, κ. Λιτσικάκη, πριν και μετά τη συναυλία, διέθεταν –πέρα από τις απαραίτητες ευχαριστίες στους χορηγούς– τόσο χιούμορ, όσο και την αίσθηση μιας προσωπικής οπτικής. 

Λίγο μετά τις 20.00, όπως είχε ανακοινωθεί, ο Bill Gaither έκανε την εμφάνισή του στη σκηνή: στα 73 του, πια, μα κεφάτος και κοτσονάτος, μας χαιρέτισε απλά ντυμένος, λες και όντως περίμενε καλούς φίλους στο σαλόνι του σπιτιού του. Κι έτσι ακριβώς ξεκίνησε, με ένα συγκινητικό τραγούδι αφιερωμένο στις παλιές φιλίες, καλώντας μας κατόπιν να τον συνοδέψουμε στο "How Great Thou Art". Το κοινό, προς ευχάριστή έκπληξή του, το έκανε με μεγάλη θέρμη. Και προς δική μου έκπληξη, όμως, γιατί σπάνια έχω συναντήσει ανθρώπους τόσο ενημερωμένους ως προς το τι πάνε να ακούσουν. Και για να πω την αμαρτία μου, οι παρευρισκόμενοι δεν μου γέμιζαν, αρχικά, το μάτι για κάτι τέτοιο… 

Κι αυτό ήταν απλώς το «ορεκτικό» της βραδιάς. Το πρώτο μέρος ξεκίνησε άμεσα, έπειτα, με την επί σκηνής παρέλαση των homecoming friends του Gaither. Την παράσταση και τις ιαχές ενθουσιασμού του κόσμου έκλεψε αναμφίβολα το κουαρτέτο Ernie Haase & Signature Sound, αρκετά δικαιολογημένα από μία άποψη: αεικίνητοι performers, με έναν εκπληκτικό τενόρο και με έναν μπάσο ο οποίος διαθέτει ποιότητες που στο χορωδιακό θρησκευτικό τραγούδι έχουν, ίσως, να ακουστούν από την εποχή του J. D. Sumner. Κέρδισαν άνετα, λοιπόν, τις πρώτες εντυπώσεις. 

Αλλά σε επίπεδο ουσίας βρήκα δυστυχώς λίγα πράγματα: υπερβολικό το μονίμως σφηνωμένο τους χαμόγελο (γίνεται; δεν γίνεται), γλυκερά τα περισσότερα τραγούδια τους, αισθητικής boy band το στήσιμό τους. Στα δικά μου μάτια καλύτερος από όλους τους homecoming friends αποδείχθηκε ο Buddy Green –ο οποίος αργότερα μας κατέπληξε με τη δεξιοτεχνία του στη φυσαρμόνικα– αξιόλογη δε ήταν και η Lynda Randle, που έφερε «άρωμα» από τη μαύρη προσέγγιση στα gospel, θυμίζοντας (αμυδρά) τη μεγάλη Mahalia Jackson. Άξιο μνείας, επίσης, το γκρουβάτο country gospel του τυφλού κιμπορντίστα Gordon Mote. 

Το δεύτερο –και καλύτερο– μέρος το πήραν πάνω τους οι ανανεωμένοι Gaither Vocal Band, ήτοι ο Bill Gaither με τους παλιόφιλους Mark Lowry, Michael English & David Phelps, συν τον νεαρό Wes Hampton. Το κουιντέτο απέδειξε ποικιλοτρόπως γιατί ο Gaither απολαμβάνει της φήμης και των βραβείων που τον συνοδεύουν: θαυμάσιες ανδρικές φωνές, εξαιρετικές ερμηνείες, άψογος συντονισμός, ξεκαρδιστικά αστεία από τον Lowry (ρώτησε τον Gaither αν βοήθησε στο χτίσιμο της Ακρόπολης, κοροϊδεύοντάς τον για τα χρόνια του), θέρμη, συναίσθημα πνευματικό και όχι στενά θρησκευτικό, αλλά και gospel διαμάντια σαν τα "The King Is Coming", "The Love Of God", "I’m Satisfied", "At The Cross", "Mary Did You Know?", συν μια διασκευή στους αδίκως παραγνωρισμένους Jordanaires και στο "Journey To The Sky" τους. Προς το τέλος, μάλιστα, έκανε την εμφάνισή της και η Gloria Gaither, σύντροφος επί 46 συναπτά έτη του Bill όχι μόνο στη ζωή, αλλά και στη δημιουργία, καθώς έχει συν-γράψει μαζί του πολλά southern gospel τραγούδια αναφοράς. Όμως, όσο κι αν κάτι τέτοιο συμπλήρωσε ιδανικά την εικόνα της βραδιάς, στάθηκε μάλλον και ως ένα κρίσιμο σημείο: θα έπρεπε, πιστεύω, να τελείωνε κάπου εκεί η συναυλία. 

Το τρίτο μέρος τους θέλει όλους μαζί στη σκηνή, το ζεύγος Gaither, τους homecoming friends και τη Gaither Vocal Band. Κι ενώ δεν έπαψαν να λένε ωραία τραγούδια, η διάρκεια αφενός –φτάσαμε τις 3 ώρες, σύνολο– άρχισε να κουράζει, αφετέρου το τελευταίο αυτό κομμάτι είχε να κάνει περισσότερο με ό,τι στην Αμερική ονομάζεται «ministry» (εδώ θα το λέγαμε κατήχηση, έστω και λίγο μπακαλίστικα), παρά με τη μουσική. Πέρα από μία ακόμα παρέλαση μονίμως χαμογελαστών προσώπων, την οποία προσωπικά δεν βρίσκω τόσο ειλικρινή, δυσάρεστο αποκορύφωμα στάθηκε το (κυριολεκτικά) δακρύβρεχτο κήρυγμα αγάπης και φιλίας εκ μέρους της Gloria Gaither: ένα marketing τρικ, κατά τη γνώμη μου, το οποίο έχω δει να επαναλαμβάνει συχνά, σε διάφορες παραλλαγές, στα χρόνια που παρακολουθώ τη Homecoming δραστηριότητά της στα σχετικά DVD. Τουλάχιστον με το encore της βραδιάς ("He Touched Me", από τη Gaither Vocal Band), το οποίο είχε γράψει χρόνια πριν ο Bill για τον Elvis Presley, μπήκαν ξανά κάποια πράγματα στη θέση τους, ως προς το καλλιτεχνικό της υπόθεσης. 

Παρά τις ενστάσεις μου για το τρίτο μέρος και τη σχεδόν μηδενική, ενδεχομένως, ανοχή μου στη «διαφορετικότητα» των Gaither, έφυγα σαφώς ικανοποιημένος, γιατί είδα εν δράσει μία από τις πλέον σημαίνουσες μορφές του southern gospel είδους, σε μια σπάνια για τα ελληνικά δεδομένα συναυλία. Πριν την έναρξη, μάλιστα, είχα την ευκαιρία να μιλήσω με τον Bill Gaither –σε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη, την οποία θα δείτε στο άμεσο μέλλον, μαζί με μια κριτική σε πρόσφατα δισκογραφικά του πονήματα.

David Bowie - Blackstar [δισκοκριτική, 2016]

Όταν έκατσα να γράψω μια κριτική στο «Blackstar» του David Bowie, πίσω στον Iανουάριο του 2016, δεν είχα ιδέα από τα όσα είχε σχεδιάσει, κάνοντας μια τελευταία υπόκλιση στο κοινό, μα και στην τέχνη του, καθώς ήξερε εκείνο που εμείς δεν γνωρίζαμε: ότι ο θάνατος ήταν, πια, πολύ κοντά. Ως γνωστόν, τον βρήκε 2 μόλις μέρες μετά την κυκλοφορία του δίσκου (και του κειμένου μου), αφήνοντας όσους τον αγαπήσαμε άλαλους, σκορπισμένους, δακρυσμένους για μέρες.

Ο δίσκος, τώρα, ακόμα και δίχως αυτήν την παράμετρο, ήταν ένα ποίημα. Είχα κάμποσα χρόνια να ακούσω κάτι τόσο ωραίο από τον Bowie, ήταν δε, όπως έγραψα, πολύ καλύτερο από διάφορα πολυπαινεμένα άλμπουμ της pop/rock επικαιρότητας των 2010s.

Η κριτική πρωτοδημοσιεύτηκε στο Avopolis και αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ, με ορισμένες μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις.

* η χρησιμοποιούμενη φωτογραφία του Bowie προέρχεται από το υλικό που συνόδευσε το βιντεοκλίπ για το τραγούδι "Blackstar"

Σε καιρούς όπου οι περισσότεροι από τους καινούριους ήρωες της ποπ κουλτούρας κάνουν συνήθως κάτι παλιό –κι έτσι δεν αποτυπώνονται ως παντός καιρού φιγούρες, μα ως πρωτεργάτες κάποιας φάσης που γρήγορα, κατόπιν, ξεχνούν ακόμα και υποστηρικτές– ο David Bowie γιορτάζει τα 69 με έναν δίσκο που θα ακούσουν και θα συζητήσουν όλοι. Ακριβώς γιατί εκείνος είναι ένας παλιός ήρωας, που όμως ενδιαφέρεται να κάνει κάτι καινούριο. Με αποτέλεσμα να αναγνωρίζεται ως «μεγάλος καλλιτέχνης» ακόμα και από τη γενιά που θυμάται μόνο την Amy Winehouse ως κάτι παρεμφερές με όσα έχει ακούσει από τους παλιότερους μουσικόφιλους. 

Φοβάμαι, βέβαια, ότι, για πολλούς εκεί έξω, το ★Blackstar έχει ήδη κριθεί κι ας κυκλοφορεί σήμερα. Σε έναν κόσμο, δηλαδή, όπου η μουσική συγκροτεί/ενισχύει ταυτότητες ή χρησιμεύει για την επιβεβαίωση του «ανήκειν» σε μια κοινότητα, τα στρατόπεδα έχουν συγκροτηθεί και η όποια κριτική θα αντιμετωπιστεί με άξονα το αν εξυπηρετεί την ιδεολογία. Είμαστε με τους μύθους; Ή αυτοκαθοριζόμαστε επειδή ακριβώς στεκόμαστε απέναντί τους; Η Κατερίνα Γώγου μπορεί επομένως να γελάσει χαιρέκακα, αφού, για ακόμα μία φορά, η στάση ζωής θα καθοριστεί πράγματι «από το στυλ της καρέκλας». 

Παίζει rock 'n' roll ο Bowie στο ★Blackstar; 

Θα έπρεπε να παίζει, για να μας αρέσει; 

Γουστάρουμε να μην παίζει, γιατί είμαστε από αυτούς που πια βαρέθηκαν το rock 'n' roll; 

Τον θέλουμε αβανγκαρντίστα; 

Ή μήπως τον προτιμάμε αναγνωρίσιμο;

Και, τελικά, πιστεύουμε ότι χωράνε κι άλλα πράγματα στην ποπ κουλτούρα, πέρα από όσα radio friendly τρίλεπτα/τετράλεπτα τηρούν κι έναν έτσι εναλλακτικό κώδικα, για να μη μας πούνε και μεϊνστριμάδες;

 

Είναι πραγματικά αυτά τα ερωτήματα· και είναι κρίσιμα. Τα τροφοδότησε άλλωστε και το ίδιο το περιβάλλον του Bowie, κυρίως ο παραγωγός Tony Visconti, με δηλώσεις τύπου «θέλαμε να αποφύγουμε το rock 'n' roll», «κάναμε κάτι avant-garde», «ακούγαμε πολύ Kendrick Lamar» κτλ. 

Απαντήσεις πολύ συγκεκριμένες, πάντως, μην περιμένετε. Και για μένα, αυτή είναι και η μεγαλύτερη δύναμη του άλμπουμ. Το πώς κυλάει, δηλαδή, από έναν Bowie που δείχνει να έπαθε Scott Walker ή που τριπάρει σε δομές έτοιμες για ακομπλεξάριστη συνομιλία με τη μοντέρνα πλευρά της σύγχρονης τζαζ –που δεν αγαπήθηκε ποτέ πραγματικά από το ποπ/ροκ κοινό, παρά την καταλυτική παρουσία του Miles Davis– σε έναν Bowie ο οποίος ναι μεν δεν ποιεί πια rock 'n' roll, μα ενίοτε τραγουδάει με έναν τρόπο αν μη τι άλλο αναγνωρίσιμο σε όσους εντρύφησαν στο Station To Station και σε λοιπά 1970s μεγαλεία. Ίσως το σημαντικότερο, όμως, να είναι το πόσο απολαμβάνει ο ίδιος το ταξίδι: αποτυπώνεται γλαφυρά στις ερμηνείες, βοηθώντας τις (μαζί βέβαια με τη στούντιο τεχνολογία, ας μην τρέφουμε αυταπάτες) να ξεπεράσουν τις αναπόφευκτες ουλές του χρόνου στις φωνητικές του χορδές.

«Everybody knows me now», λέει κάπου στη μέση του δίσκου (στο "Lazarus"), «I've got nothing left to loose». Και, ξέρετε, το εννοεί. Ο ενθουσιασμός του, η δίψα να ξεφύγει πρωτίστως από το δικό του παρελθόν, η ανάγκη να δει το πώς μπορεί να μοιάζει το αύριο τώρα που ο χρόνος του ίσως να τελειώνει, ξύπνησαν ξανά μέσα του το θηρίο του μεγάλου καλλιτέχνη, οδηγώντας τον σε έναν εξαιρετικό δίσκο. Αλλά και σε μια σπουδαία χειρονομία, rock 'n' roll στην ουσία της, κι ας μην επικαλείται πια τη μορφολογία αυτού. Γιατί πολλοί αναρωτιούνται για τη Ζωή στον Άρη, πολλοί γοητεύονται στην προοπτική, μα λίγοι θα πάρουν ένα διαστημόπλοιο να πάνε εκεί και να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο. 

Και είναι κρίμα που καλομάθαμε στην ασφάλεια του ατέλειωτου déjà vu οι «επαγγελματίες μουσικογραφιάδες» και τόσο αβασάνιστα προβάλλουμε εδώ και μια 15ετία καλλιτέχνες που δεν κάνουν πολλά πέρα από το να ανακυκλώνουν (λιγότερο ή περισσότερο επιτυχώς) το χθες, απλά και μόνο επειδή μας αρέσει το τάδε ή το δείνα παρελθόν. Ξεχάσαμε (ή έτσι κάνουμε, γιατί εκεί πάει το ρεύμα) ότι το rock 'n' roll δεν ανθεί όταν αναπαύεται στα δοκιμασμένα, αλλά ως δύναμη αμφισβήτησης των έτοιμων, που ψηλαφεί διάφορα «outer limits» κάθε εποχής. Γι' αυτά τα «σύνορα» έρχεται να μας μιλήσει στα σχεδόν 70 του και ο Bowie, κρίμα το μπόι, την ομορφιά και τα νιάτα όσων 20άρηδων μηρυκάζουν ψυχεδέλειες, post-punk, τον ίδιο τον Bowie κλπ. 

Να το έχετε λοιπόν σίγουρο, ότι θα πέσει πολλή γκρίνια. Αλλά το ★Blackstar ξαναρίχνει στο τραπέζι μας το μέτρο με το οποίο θα έπρεπε να κρίνουμε τα πράγματα, όσο κι αν ξεβολεύει κάτι τέτοιο αυτούς που έλπιζαν ότι θα συνέχιζαν να πορεύονται λες και ο Simon Reynolds δεν έγραψε ποτέ το Retromania. Το 2016 μόλις ξεκίνησε και επιτέλους αισθάνεσαι ακούγοντας έναν ας-τον-πούμε-ροκ δίσκο ότι η χρονολογία στο ημερολόγιό σου είναι η σωστή. 

Aluk Todolo - ανταπόκριση (2017)

Με τις πιο εναλλακτικές πτυχές του σύγχρονου σκληρού ήχου δεν τα πάω (πάντα) καλά, ωστόσο προσπαθώ να μένω ενήμερος. Η περίπτωση των Γάλλων Aluk Todolo, πάντως –οι οποίοι κατατάσσονται, λέει, στο «occult rock»– με ιντρίγκαρε αρκετά, ώστε να πάω να τους δω στο «Temple», τον Νοέμβριο του 2017.

Τι αγριάδα αξέχαστη ήταν αυτή... Τι σιδηροδρομική, σαδιστική βία, βγαλμένη από το πιο πηχτό Σκότος, έμπροσθεν μιας επιβλητικής Λυχνίας... Φεύγοντας αγόρασα και μπλουζάκι, μάλιστα, τόσο μου άρεσε η όλη εμπειρία. Το οποίο ακόμα φοριέται σχεδόν 7 χρόνια μετά, αν και παρουσιάζει, πλέον, τα πρώτα σημάδια φθοράς.

Μια ανταπόκριση για τη βραδιά δημοσιεύτηκε τότε στο Avopolis και αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ, με ορισμένες μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις. 

* οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από τη συναυλία και ανήκουν στον Θάνο Λαΐνα

Η 2η μέρα του grand opening του «Temple» στο Γκάζι δεν μάζεψε μεν τον κόσμο που είδαμε στον King Dude (λεπτομέρειες εδώ), προσέλκυσε όμως κοινό πιο ποιοτικό, το οποίο ήρθε δηλαδή εκεί για τη μουσική και μόνο, γέμισε χαλαρά τον χώρο μπροστά από τη σκηνή και παρακολούθησε τα τεκταινόμενα με προσήλωση σχεδόν θρησκευτική. Άλλωστε, το line-up που είχε στήσει η 3 Shades of Black ήταν εκ φύσεως για πιο υποψιασμένους ακροατές. 

Τη βραδιά άνοιξαν οι Αθηναίοι Chronoboros, με 20 (περίπου) λεπτά απόκλισης από το ανακοινωμένο χρονοδιάγραμμα, ρίχνοντάς μας στα βαθιά του ήχου τους με το "Coaxed Out Of Cave" –κομμάτι γνώριμο για όσους τους έχουν ξαναπετύχει live, που μάλλον θα βρίσκεται στον (υπό παραγωγή) πρώτο ολοκληρωμένο τους δίσκο. Η μπάντα παίζει ένα μελετημένο κράμα sludge metal με hardcore punk αναφορές, το οποίο υπηρετεί σφιχτά και με όλον τον απαραίτητο θόρυβο, έχοντας ως ψυχή τις κιθάρες και τα «σχισμένα» φωνητικά του Νίκου Ζαλίμογλου, που επέδειξε μάλιστα και ταιριαστή με το ύφος κινησιολογία, χαρίζοντας έτσι και κάτι σαν σκηνική παρουσία στο κατά τα λοιπά στατικό τρίο. 

Το υλικό των Chronoboros μένει νομίζω υπέρ το δέον προσκολλημένο σε δεδομένα διεθνή μοτίβα. Στη ζωντανή του έκφανση, όμως, το οργισμένο πάθος και η ικανότητά τους στην απόδοση του όγκου των συνθέσεων κάνει την όλη εμπειρία πιο λειτουργική. Δίκαιο, λοιπόν, το χειροκρότημα που έλαβαν από τους παριστάμενους στο «Temple» καθώς ολοκλήρωσαν το set με το "Diadem" και ωραίο γενικότερα το «ζέσταμα», έστω κι αν η επίδρασή του χάθηκε κατόπιν, λόγω της καθυστερημένης εμφάνισης των Aluk Todolo στη σκηνή. Όταν φάνηκε, τελικά, το γαλλικό τρίο στήθηκε πίσω από μια λυχνία, η οποία κρεμάστηκε από το ταβάνι του «Temple» προς το κέντρο της σκηνής, στο ύψος των ντραμς: η παρουσία της δημιούργησε άμεσα κατάσταση, στάθηκε δε υποβλητική σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας, με την τάση της συχνά να ακολουθεί τα κελεύσματα των παιξιμάτων της μπάντας.

Γι' αυτήν τους την εμφάνιση στην Αθήνα, οι Aluk Todolo κέντραραν στο άλμπουμ Occult Rock του 2012 (από τις πιο ξεχωριστές κυκλοφορίες μιας δεκαετίας με πολλά αναμασήματα και πολλούς υπερεκτιμημένους δίσκους). Σοφά, όμως, δεν το απέδωσαν ολόκληρο, μα επένδυσαν σε μια συντομευμένη του εκδοχή, η οποία υπήρξε ταμάμ για ένα συναυλιακό set που δημιούργησε τόσο έντονα συναισθήματα. Προσωπικά μιλώντας, δηλαδή, αν έπαιζαν παραπάνω ίσως και να έφευγα από το «Temple» τρέχοντας και ουρλιάζοντας. Και σε καμία περίπτωση επειδή δεν μου άρεσαν τα όσα άκουγα.

Οι Γάλλοι μπόρεσαν να μεταδώσουν στην εντέλεια το κλίμα του Occult Rock, αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Η συναυλία τους έμοιαζε με τελετουργία που διέθετε παράδοξη δύναμη μαγνητισμού, καθώς επιτελούσε κανονικότατη επίθεση στις αισθήσεις υπό το άγρυπνα φωτεινό λογότυπο της μπάντας στο βάθος, το οποίο με τη σειρά του έπαιζε το δικό του παιχνίδι με την παραδοσιακή εικόνα του χριστιανικού Σταυρού: λεπτό με λεπτό, κυλούσες όλο και πιο βαθιά σε μια αφηνιασμένη ψυχεδέλεια, οικοδομημένη πάνω στη «βλάσφημη» σύμπραξη καθωσπρέπει krautrock διαδρομών με βίαια, σιδηροδρομικά στοιχεία αντλημένα από το black metal, όπου άλλωστε ανδρώθηκαν οι Antoine Hadjioannou (ντραμς), Shantidas Riedacker (κιθάρα) & Matthieu Canaguier (μπάσο) –όντας μέλη σε μπάντες σαν τους Diamatregon και Vediog Svaor, πριν στήσουν τους Aluk Todolo.

Σύντομα, έτσι, ανακάλυπτες ότι δεν είχες περιθώρια ελιγμών σαν ακροατής· ότι το συγκρότημα σε υποχρέωνε να αντιμετωπίσεις το Τέρας που αναδυόταν από το άμορφο μα πηχτό σκοτάδι που έχτιζε με τη μουσική του, το οποίο και σε κατάπινε με σαδιστικά ηδονικό τρόπο. Από εκεί και πέρα κάθε ένας βίωσε σε προσωπικό επίπεδο την αλληλουχία σκέψεων που πυροδότησε όλο αυτό το ηχητικό εργοτάξιο, γύρω από το ποιος είναι, πού πάει, τι διάολο κάνει με τη ζωή του. Δύο τουλάχιστον άνθρωποι σκέφτηκαν λ.χ. να παρατήσουν τις δουλειές τους, έτσι για να δώσω ένα χειροπιαστό παράδειγμα, προτρέχοντας τις κατηγορίες περί φιλολογικών ερμηνειών πάνω στη ροκ εμπειρία. 

Φεύγοντας, πήρα μπλουζάκι Aluk Todolo από το merch. Ούτε και μπορώ να υπολογίσω πόσα χρόνια έχουν περάσει από την τελευταία φορά που έκανα κάτι τέτοιο.

Fujiko Hemming - ανταπόκριση (2013)

Πηγαίνοντας να δω την Fujiko Hemming στο Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη, τον Νοέμβριο του 2013, γνώριζα πως πήγαινα στη συναυλία μιας αμφιλεγόμενης πιανίστριας. Ακόμα κι έτσι, όμως, δεν ήμουν προετοιμασμένος για το θέαμα των αρκετών αποχωρήσεων από την αίθουσα, που συνέβαιναν μάλιστα και επιδεικτικά, καθώς έπαιζε. Μου έχει μείνει στη μνήμη η έκπληξη που ένιωσα.

Η δική μου εντύπωση, πάλι, ήταν η ακριβώς αντίθετη –την απόλαυσα τη Fujiko Hemming. Μια ανταπόκριση για τη βραδιά, μάλιστα, δημοσιεύτηκε τότε στο Avopolis και αναδημοσιεύεται τώρα κι εδώ, με ορισμένες μικρές, αισθητικής φύσης τροποποιήσεις. 

* οι χρησιμοποιούμενες φωτογραφίες προέρχονται από promo υλικό που διατέθηκε εκείνη την εποχή στον Τύπο

Στο μικρό διάλειμμα που έκανε η Fujiko Hemming ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο μέρος του ρεσιτάλ της, κρυφάκουσα έναν άλλον θεατή εκεί στο Ίδρυμα Κακογιάννη, ο οποίος διαμαρτυρόταν στην κοπέλα που τον συνόδευε για τα όσα είχαμε μόλις ακούσει –αν δεν κάνω λάθος, μάλιστα, έφυγαν πριν την ολοκλήρωση της συναυλίας. Φαίνεται ότι ορισμένοι ακροατές κλασικής μουσικής τρέφουν αντιπάθεια προς τους σολίστες εκείνους που δεν συμπεριφέρονται φρόνιμα και «σεβάσμια» προς τα πλήκτρα τους.

Η Hemming, βέβαια, δεν είναι καμιά θεατρίνα. Δεν είναι καθόλου επικοινωνιακή, ας πούμε (φάνηκε και από τις αμήχανες ευχαριστίες της στο τέλος, σε ένα μίγμα ιαπωνικών, γερμανικών και ακαταλαβίστικων αγγλικών), ενώ το ντύσιμό της απέχει παρασάγγας από το γνώριμο, ατσαλάκωτα επίσημο στιλ των δεξιοτεχνών του κλαβιέ. Κι αν το εκθαμβωτικό κόκκινο κιμονό του πρώτου μέρους έγινε δεκτό ως αναφορά στις ρίζες ή/και ως ένδειξη ευχαριστίας προς την ιαπωνική πρεσβεία στην Ελλάδα (ήρθε ως προσκεκλημένη της), το ντύσιμο του δεύτερου μέρους σίγουρα σήκωσε αρκετά απορημένα φρύδια, με όλη εκείνη την παρέλαση των ποστίς μαλλιών, των τσιγγάνικων φουλαριών και των ριχτών ρούχων. Εν πάση περιπτώσει, δεν πρόκειται να κερδίσεις έτσι τη συμπάθεια του παραδοσιακού κοινού κλασικής μουσικής, με την κάπως πουριτανική αίσθηση της ευπρέπειας που το διακρίνει. Και οπωσδήποτε κάνεις τη ζωή σου ακόμα πιο δύσκολη αν αρχίσεις να παίζεις Σεργκέι Ραχμάνινοφ, Μωρίς Ραβέλ και Φρεντερίκ Σοπέν έτσι «ακατάστατα». 

Αλλά η δική μου γνώμη είναι ότι η 74χρονη μουσικός με την περιορισμένη ακοή (μόλις 40% της έχει απομείνει, ύστερα από δοκιμασίες με σοβαρές μολύνσεις στα αφτιά) ξέρει πάρα πολύ καλά τι κάνει· ότι συνειδητά σπάει τους τύπους, κάνοντας μια ηχηρή δήλωση για το πώς αντιλαμβάνεται τον πιανίστα. Έτσι όπως επιτίθεται (και το εννοώ μισο-κυριολεκτικά) στα πλήκτρα, δηλαδή, όπως αντιστρατεύεται την απαλότητα στις συνθέσεις του Σοπέν και του Φραντς Λιστ (προτιμώντας ένα πνεύμα πιο διονυσιακό) ή όπως περιφρονεί τις πιο μακροσκελείς μελωδικές φράσεις, μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλικό τον τυπικό, λεπτολόγο επαγγελματία σολίστ ή όποιον τέλος πάντων ακροατή δίνει βάση στην ακρίβεια των παραδεδομένων και γενικά στα τακτοποιημένα πράγματα. 

Είναι ακριβώς αυτή η προσέγγιση, όμως, που έκανε το σαγόνι πολλών από μας να πέσει στο Ίδρυμα Κακογιάννη. Στο πιο απίθανο "Nocturne in B flat minor op. 9-1" του Σοπέν που έχω ακούσει· σε έναν θριαμβικό, απόλυτα προσωπικό Λιστ, όπως εκφράστηκε κυρίως στο "La Campanella (Études D' Exécution Transcendante D' Après Paganini S. 141-3)"· σ' ένα απίθανο "Pavane Pour Une Infante Défunte" του Ραβέλ· και, πάνω απ' όλα, σε εκείνη την απίστευτα μινιμάλ ανάγνωση στο "Prelude in G major Op. 32-5" του Ραχμάνινοφ. 

Σε κάθε μία από τις εν λόγω περιπτώσεις, η Hemming μου θύμισε τον τρόπο του Δημήτρη Μητροπάνου: εκείνη την έμφαση δηλαδή που έδινε στον συναισθηματικό χρωματισμό των λέξεων, χάριν της οποίας δεν δίσταζε να μετακινηθεί εκτός παρτιτούρας και δεδομένων μελωδικών γραμμών, ακόμα και να ολισθήσει στην τονική αστάθεια. Η Hemming, λοιπόν, εφορμά στο συναίσθημα με παρόμοιο τρόπο, αντιλαμβανόμενη τον πιανίστα όχι ως άρτιο μηχανικό εκτελεστή, μα ως τον μεσάζοντα που πρέπει να επικοινωνήσει το απίθανο, όσα στοιχεία καθιστούν τα (όποια) έργα διαχρονικό αντικείμενο πάθους. Ακόμα κι αν στην πορεία καταστρατηγήσει ό,τι θεωρείται ωδειακώς «σωστό».

Η βραδιά είχε κόσμο, αλλά όχι τόσο ώστε να γεμίσει το Ίδρυμα Κακογιάννη –παρότι η είσοδος ήταν ελεύθερη (είχε βέβαια και Ιγκόρ Στραβίνσκι στο Μέγαρο, την ίδια μέρα). Το βρήκα κρίμα, γιατί η ιαπωνική πρεσβεία μας έκανε ένα αληθινά ακριβό δώρο. Η αξία του, ωστόσο, ίσως τελικά να κρίνεται ανάλογα με το πόσο μη τυπολατρικά μπορείς να σταθείς απέναντι στη μουσική. Στη δική μου συνείδηση, πάντως, μετά τα όσα βίωσα, δεν χωρούν αμφιβολίες: η Fujiko Hemming είναι μια καταπληκτική πιανίστρια.